Legendarne podwaliny chińskiej cywilizacji, cz. 10.: Chiny pod rządami pierwszego cesarza

To dziesiąty z serii artykułów autorstwa zespołu redakcyjnego „The Epoch Times” na temat źródeł cywilizacji chińskiej i tradycyjnych chińskich wierzeń. Seria ta jest poświęcona dziejom Chin i ukazuje wkład kluczowych mitycznych postaci w tworzenie zesłanej przez Niebiosa kultury Państwa Środka. W tym artykule opowiadamy o dokonaniach cesarza Qin Shi Huanga.

Chociaż Qin Shi Huang rządził państwem jako cesarz tylko przez 12 lat, a jego dynastia upadła prawie zaraz po jego śmierci, to cesarz ten poprzez scalenie Chin w jeden organizm stworzył podwaliny dla chińskiej państwowości, tak jak rozumie się to również w obecnych czasach – wielką cywilizację różnorodnych kultur oraz grup narodowych złączonych poczuciem wspólnoty tożsamości i języka pisanego.

Qin Shi Huang po zjednoczeniu w jedną całość siedmiu królestw postanowił jeszcze poszerzyć imperium o nowe obszary, przesuwając jego granice i tworząc system państwowy, który przetrwał następne dwa tysiąclecia.

Granice chińskich królestw przed dynastią Qin – Xia, Shang oraz Zhou – nie były ustalone na stałe i cechowała je pewna płynność. Wynikało to ze zmiennych relacji z przygranicznymi plemionami, poziomu ich rozdrobnienia i stopnia zintegrowania z sąsiadami. Władza królewska nie sięgała zbyt daleko za stolicę, większą cześć władzy w peryferyjnych regionach w jej imieniu sprawowali nominalnie feudalni wasale.

W obronie chińskich granic

W ciągu pięciu wieków rozbicia oraz wojen domowych pomiędzy lokalnymi władcami w Okresie Wiosen i Jesieni oraz Walczących Królestw większość chińskiej ludności zamieszkiwała tylko niektóre obszary, a wiele regionów, które można by zaliczyć do rolniczych, było wyludnionych.

Koczownicze ludy Hunów (Xiongnu) z północy, korzystając z niestabilnej sytuacji i ogólnego rozprzężenia, najeżdżały i plądrowały centralne Chiny.

Cesarz Qin sześć lat po podbiciu pozostałych chińskich królestw wysłał w latach 215-214 p.n.e. generała Meng Tiana z armią liczącą 300 tys. ludzi z karną ekspedycją przeciwko nadciągającym ponownie Hunom. Meng zdobył tereny Honanu na północ od Rzeki Żółtej oraz tereny dzisiejszej Mongolii Wewnętrznej, zakładając tam od podstaw strukturę administracyjną składającą się z dziesiątek okręgów.

Cesarz Qin po uporaniu się z Hunami skupił się na działaniach w południowych regionach państwa, wychodząc aż za rzekę Jangcy. Przesiedlono 500 tys. osadników w rejon zajmowany na południowym wschodzie przez buntujący się lud Yue, co z czasem doprowadziło do ich asymilacji z lokalną ludnością. Tereny te dały z wiekami początek aglomeracjom, w których powstały dzisiejsze miasta takie jak Suzhou oraz Fuzhou.

Kolejne działania zbrojne na południu pod panowaniem dynastii Qin doprowadziły do wchłonięcia w organizm państwowy terenów zajmowanych przez plemiona Baiyue (dosłownie: „sto Yue”).

Na polecenie cesarza jeden z dowódców wojskowych Weitu Sui udał się z ekspedycją w odległe regiony znane dzisiaj jako Guangdong i Guangxi i na tych nowych terytoriach powstały kolejne trzy okręgi. Inny generał Chang E (nie mylić z Panią Księżyca, której imię w alfabecie łacińskim również zapisuje się jako Chang E) z podobnym zadaniem działał na ziemiach dawnego królestwa Chu, docierając aż po górzyste i silnie zalesione tereny Syczuanu i Yunnanu w południowo-zachodnich Chinach. Zbudował też jeden z traktów łączących te części państwa z resztą imperium Qin.

Z końcem tych przedsięwzięć, jak już wspomniano, obszar Chin, porównując z Okresem Walczących Królestw (ok. 475-221 p.n.e.), uległ podwojeniu. Był też pięciokrotnie większy niż za panowania dynastii Zhou (1046-256 p.n.e.). Rozciągał się teraz od środkowego Wietnamu na południu, aż do Mongolii na północy. Z kolei chroniący Chiny Wielki Mur tysiącami kilometrów przebiegał od Korei w kierunku pustyń Azji Środkowej. Zwierzchnictwem władzy Qin objęto ziemie wzdłuż wschodniego i południowo-wschodniego wybrzeża, a na zachodzie cesarskie armie docierały aż do podnóży Himalajów.

Wielki Mur Chiński

Udane wojskowe ekspedycje generała Menga na północy, dzięki którym doszło do politycznej stabilizacji w tamtych regionach, umożliwiły prowadzenie na ogromną skalę prac przy nadgranicznych fortyfikacjach. Łączono i rozbudowywano wiele dotąd rozdzielonych i niekompletnych umocnień obronnych, które powstały jeszcze w dawnych państwach Yan i Zhao. Stały się one zaczątkiem dla Wielkiego Muru Chińskiego. Mówiło się, że po ukończeniu liczył on „10 000 chińskich li” (1 li = 500 m), co miało oznaczać, że był nieskończenie długi. Ciągnął się przez blisko trzy tysiące kilometrów od zachodu w dzisiejszej prowincji Gansu, na wschód do rzeki Yalu, która oddziela Chiny od Półwyspu Koreańskiego.

Wielki Mur jest jednym z najsłynniejszych dokonań Pierwszego Cesarza. Sun Yat-sen, ojciec nowoczesnych, demokratycznych Chin, porównał jego powstanie z legendarnymi czynami cesarza Wielkiego Yu. Gdyby go zabrakło, byłyby one długo najeżdżane od północy przez koczownicze plemiona.

Budowanie Wielkiego Muru wymagało wykorzystania i poświęcenia setek tysięcy przymusowych robotników, co często przypominano, krytykując rządy cesarza Qin.

Jedna ze słynnych opowieści ludowych, historia o Meng Jiang, opowiada o kobiecie, która nie szczędziła wysiłków, by odszukać szczątki swojego męża wśród kości zmarłych robotników. Opowieść ta jest zwykle uważana za ilustrację okrutnych i nieludzkich rządów Qina, jednakże już setki lat temu pisarz Feng Menglong z dynastii Ming wyjaśnił przypadek Meng: rzeczywiście istniała taka postać, ale była ona żoną generała z królestwa Qi, sam generał zaś umarł, broniąc fortyfikacji przed oddziałami wroga, a nie podczas budowy muru.

Pismo i drogi

Cesarz Qin wprowadził w Chinach tak wiele skutecznych rozwiązań systemowych, że zapewniło to stabilność i niepodzielność kraju jeszcze na wiele lat po jego śmierci. Najczęściej wymienia się spośród nich ujednolicenie pisma i systemu drogowego, które przetrwały dzięki tej reformie przez następne tysiąclecia. Chiński idiom, który w przybliżeniu można przełożyć: „w książkach te same znaki, w pojazdach ten sam rozstaw kół”, jest znakiem pamięci dla tych cesarskich przedsięwzięć.

Chińskie znaki używane od legendarnych wieków zostały ujednolicone pod rządami Qina, nadano im wygląd pociągnięć pędzlem i są nadal czytelne dla współczesnego odbiorcy. Żadnych większych zmian nie wprowadzono w ich wyglądzie aż do czasów komunistycznych w latach 50. XX w., kiedy dokonano uproszczenia chińskiego pisma. Tradycyjne znaki są nadal używane na Tajwanie i w Hongkongu.

Ujednolicenie pisma miało znaczenie dla kształtowania się wspólnoty umysłowej całego narodu, a radykalnie pomyślany system dróg w Qin połączył, w sensie dosłownym, bardzo rozległe terytorium cesarstwa w jeden organizm. Władca podczas częstego wizytowania różnych prowincji dysponował w czasie podróży solidnymi traktami, które przecinały dawne szlaki.

Rozchodząc się promieniście ze stolicy Qin w Xianyang (obecnie miasto Xi’an), trakty te przebiegały od Mongolii Wewnętrznej na północy, do półwyspu Shandong na wschodzie, od dzisiejszego Guangzhou na południu, aż po dzisiejsze Gansu na zachodzie.

Zostały zbudowane z wykorzystaniem mieszanki wapna z podziałem na trzy główne jezdnie, pośrodku z wydzielonym „cesarskim pasem”. Wprowadzono ujednoliconą szerokość rozstawu osi kół dla pojazdów, co miało znaczenie w przypadku kolein na starych szlakach odmiennych w poszczególnych regionach. Nowe drogi przecinały także odległe tereny górskie. Zapiski z czasów dynastii Han mówią, że dzięki tym ułatwieniom komunikacyjnym można było pokonywać ponad 150 kilometrów dziennie.

Cesarski porządek

Cesarz Qin ustanowił nową strukturę administracyjną z podziałem na okręgi i powiaty i z uwagą zajmował się sprawami zarządzania, i dbał o rozwój połączonych w całość krain. Dało to zarówno pod względem politycznym, jak i kulturowym podstawę do stworzenia stabilności państwa na następne dwa tysiące lat chińskiej cywilizacji.

Qin zrezygnował z dawnego tytułu królewskiego, zastępując go tytułem niemającego sobie równych w świecie śmiertelników cesarza z woli Niebios. Cesarzowa nie była jedynie pierwszą spośród wielu żon, ale była wzorem macierzyństwa, sprawując jednocześnie na dworze pieczę nad wszystkimi imperialnymi konkubinami i ich pałacowymi apartamentami.

Książę krwi cesarskiej jako prawny spadkobierca był jedyną osobą, która drogą dziedzicznego następstwa mogła wstąpić na tron. Zniesiono całkowicie dotychczasową strukturę feudalną, pozbawiając dawnych właścicieli starych dziedzicznych tytułów, godności, przywilejów oraz ziem. Zastąpiono ich wyznaczanymi urzędnikami i ministrami. Na najwyższym szczeblu trzej główni naczelnicy (wśród nich kanclerz) oraz dziewięciu ministrów odpowiadali bezpośrednio przed cesarzem, a w ich zakresie leżały takie dziedziny jak gospodarka, wojskowość i sądownictwo. Te trzy kategorie zostały od siebie oddzielone, aby w biurokracji ograniczyć korupcję i konflikty kompetencji.

Od czasu dynastii Qin aż do końca dynastii Qing w roku 1911 wszystkie dynastie przez dwa tysiąclecia, bez względu na to, jakie reprezentowały dziedzictwo czy pochodzenie, funkcjonowały w ramach ustroju imperialnego zapoczątkowanego przez Pierwszego Cesarza.

Inne części cyklu:

Wprowadzenie

cz. 2.: Fu Xi zaprowadza porządek w kosmosie

cz. 3.: Szlachetność cesarza Yao

cz. 4.: Cesarz Yao i Wielki Potop

cz. 5.: Cesarz Shun

cz. 6.: Dojście do władzy Wielkiego Yu

cz. 7.: Wielki Yu opanowuje powódź

cz. 8.: Panowanie Wielkiego Yu

cz. 9.: Zjednoczenie Chin przez pierwszego cesarza

Tekst oryginalny ukazał się w anglojęzycznej edycji „The Epoch Times” dnia 2016-10-17, link do artykułu: https://www.theepochtimes.com/the-most-important-figures-of-chinese-history-china-under-the-first-emperor_2172931.html