Pierwsze kafle, tzw. garnkowe, wyrabiano na kole garncarskim. Na zdjęciu koło garncarskie w nieoznaczonej lokalizacji (Oliver Kurmis – fotografia własna / domena publiczna)
Na starówce w Bielsku-Białej, podczas prac archeologicznych związanych z jedną z kamienic, badacze Bożena i Bogusław Chorążowie natknęli się na fragmenty późnogotyckich i renesansowych bogato zdobionych kafli o zróżnicowanych wzorach. Jak mówią badacze, odznaczają się one bardzo wysokim poziomem zarówno artystycznym, jak i wykonania.
Kunsztowne zdobienia
Bogusław Chorąży zwraca uwagę: – To bardzo piękne kaflarstwo. Jego jakość świadczy o sporej zamożności bielszczan.
Naukowiec opowiada, że na znalezionych fragmentach kafli można dostrzec zróżnicowaną ornamentykę.
– Są na nich przedstawienia figuralne na bardzo wysokim poziomie artystycznym. To m.in.: prorok, muzyk grający na dudach czy postać królewska z rybimi ogonami, tzw. meluzyna. Oprócz nich są kafle zdobione motywami roślinnymi i architektonicznymi – zauważa archeolog.
Bogusław Chorąży przypomina, że już wcześniej natrafiono w Bielsku na gotyckie kafle z trzeciej ćwierci XV w.
Jak zaznacza: – Również były one – jak na owe czasy – zaawansowane pod względem technologicznym i przede wszystkim artystycznym. Teraz mamy następną serię. Zaczynamy się zastanawiać, czy Bielsko nie było jednym z ważniejszych ośrodków tego rzemiosła. I to na bardzo wysokim poziomie. To hipoteza, której jednak w tej chwili nie jesteśmy jeszcze w stanie udowodnić. Nie natknęliśmy się na pozostałości warsztatu.
Kafel płytowy gotycki z XV w. z Jankowa Dolnego. Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie. Zdjęcie ilustracyjne (Aung – praca własna / domena publiczna)
„To może być zbiór z całego miasta”
Archeolodzy nie są pewni, z którego bielskiego budynku pochodzą odkryte kafle. Przypuszczają, że nie są one częścią pieca w odnawianej kamienicy. Mało prawdopodobne jest też, by wykorzystywano je w pobliskim zamku.
Bogusław Chorąży tłumaczy: – To może być zbiór z całego miasta. Fragmenty znaleziono wewnątrz obecnego budynku, w miejscu, gdzie niegdyś przebiegała przymurna uliczka. Prawdopodobnie w XVI w., po wybudowaniu nowych fortyfikacji, ta przestrzeń została wykorzystana na inne cele. Poziom terenu został podniesiony przy wykorzystaniu gruzu, w tym kafli.
Ślady osadnictwa z XIII w.
Znaleziska dokonano podczas prac archeologicznych związanych m.in. z badaniami systemu zabudowy fortyfikacyjnej Bielska.
– W murze elewacyjnym współczesnej kamienicy znajduje się spora część najstarszego muru obronnego miasta, o szerokości 2 m, który został wzniesiony w pierwszej połowie XIV w. Pod jego warstwą budowlaną znalazły się ślady osadnictwa z XIII w. – komentuje naukowiec.
Piętrowa kamienica została zbudowana w II połowie XVII w. Po ponad stu latach od jej powstania uległa przebudowie i powiększeniu. W XIX w. funkcjonowała w tym budynku niemiecka czytelnia.
Po remoncie w kamienicy powstanie Miejskie Centrum Usług Społecznościowych. Rozpoczęcie działalności tej instytucji zaplanowano na wiosnę przyszłego roku.
A.I., źródła: PAP, Wikipedia.
