Legendarne podwaliny chińskiej cywilizacji, cz. 3.: Szlachetność cesarza Yao

Juliet Song i Leo Timm 29.05.2016 26.01.2018

Cesarze: Yao (po prawej) oraz Yu Wielki – wizerunki z czasów dynastii Song (podobizna cesarza Yao: Ma Lin – National Palace Museum, Taipei / domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=7102717; podobizna cesarza Yu Wielkiego: domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=421920)

To trzeci z serii artykułów autorstwa zespołu redakcyjnego „The Epoch Times” na temat źródeł cywilizacji chińskiej i tradycyjnych chińskich wierzeń. Seria ta jest poświęcona dziejom Chin i ukazuje wkład kluczowych mitycznych postaci w tworzenie zesłanej przez Niebiosa kultury Państwa Środka. Poniżej przybliżamy postać legendarnego cesarza Yao.

Narodziny Yao

Po historiach o stworzeniu świata i ludzkości oraz panowaniu Żółtego Cesarza w chińskich mitach sprzed wieków wiele uwagi poświęca się cesarzowi Yao, a także jego następcom, cesarzowi Shun oraz Yu Wielkiemu.

Cesarza Yao urodziła konkubina cesarza Ku, kobieta o imieniu Qing Du. W rocznikach „Ji Tomb” – kronikach legendarnych Chin, które sporządzono w czasach dynastii Han – wspomina się, jak to Qing Du urodziła Yao po spotkaniu ze smokiem, który ukazał jej obraz przyszłego syna. Jej ciąża była również niezwyczajna, ponieważ Yao spędził w łonie matki 14 miesięcy.

Chłopca nazwano Fang Xun, a pośmiertnie nadano mu imię Yao.

Już od młodego wieku Yao był znany ze swoich cnót i zdolności. Gdy miał 13 lat mianowano go zarządcą miasta Tao. Dwa lata później został zwierzchnikiem regionu Tang. Wspierał także swego brata w zarządzaniu cesarskim dworem.

Panowanie Zhi

W późniejszych latach życia panujący cesarz Ku zajmował się wróżbiarstwem, i to pomogło mu nabrać przekonania, że spośród wielu jego synów tylko czterech może być dobrymi kandydatami na tron. Ku zdecydował się, ze względu na starszeństwo, wyznaczyć na następcę swojego syna Zhi.

Zhi po śmierci cesarza Ku objął tron.

Panowanie cesarza Zhi nie należało do pomyślnych. Trzech ministrów, których wybrał do pomocy w zarządzaniu państwem w różnych dziedzinach, okazało się ludźmi butnymi i skorumpowanymi. Lekceważyli oni tradycyjne obyczaje, i to z ich powodu Zhi zszedł na drogę ziemskich przyjemności, zapominając o cesarskich obowiązkach kierowania krajem.

Po jakimś czasie w trakcie jego panowania zaczęły nasilać się klęski żywiołowe pustoszące chińską krainę, a wśród ludu wzrastało niezadowolenie. Zaczęto mówić, że cesarz Zhi zszedł z drogi Tao. Na ziemiach Dongyi wybuchła rebelia, a Yao został wysłany, by ją stłumić.

Uczone kompendium wiedzy „Huainanzi” z II w. p.n.e. zawiera zapiski o sześciu potworach nękających kraj w czasach, gdy żył Yao. Pierwszy z nich to zjadająca ludzi bestia, mięsożerny humanoid z długimi kłami, drugi to Jiu Jing – podobny do hydry dziewięciogłowy potwór plujący wodą i zionący ogniem. Pozostałymi były Ta-feng – przerażający ptak drapieżny o ludzkiej twarzy, potworny dwugłowy dzik, a także Xiu-she – olbrzymi wąż.

W słynnym opisie tamtejszej mitycznej kultury i geografii „Księga gór i mórz” (Shan hai jing) jest zapisane, jak to cesarz Jun z Niebios wysłał niebiańskiego wojownika Hou Yi (Łucznika I), aby ten pomógł ludziom na Ziemi uporać się z tymi plagami.

Hou Yi na rozkaz Yao zabił tych sześć potworów, kończąc tym samym pasmo niedoli, jaką cierpieli ludzie za sprawą bestii.

Yao zgodnie z Boskim Prawem obejmuje tron

W miarę upływu czasu stało się oczywiste, że Yao posiada więcej cnoty i umiejętności niż jego przyrodni brat cesarz Zhi. Władcy Czterech Kierunków (Żywiołów) okazali mu swoją przychylność i po dziewięciu latach panowania cesarz Zhi wydał edykt, w którym ogłosił swoją abdykację na rzecz Yao.

Legendy mówią, że przed wstąpieniem na tron miał on sen o spotkaniu z lazurowym smokiem, który zabrał go na szczyt góry Tai i jeszcze wyżej do bram Niebios, gdzie mógł zobaczyć wspaniałość i bogactwo niebiańskiego miasta.

Yao zatem objął władzę, a na stolicę wybrał Pingyang. W swoim panowaniu opierał się na talentach ludzi pochodzących z niższych stanów i wsłuchiwał się w głos poddanych, by ich zrozumieć i sprostać potrzebom, jakie mieli.

Jeśli jest chociaż jeden człowiek, który chodzi głodny, to odpowiedzialność za to spoczywa na mnie

— cesarz Yao

Jako młody cesarz u progu panowania odwiedził również czterech kultywujących ascetów mieszkających na górze Gunshe, okazując wobec nich skromność właściwą uczniowi pytającemu nauczyciela o wskazówki.

Panowanie Yao

Okres rządów Yao w Chinach to czasy, gdy władza była wrażliwa na ludzki los i słuchała opinii poddanych. Cesarz dokonał podziału państwa na dziewięć prowincji i często je wizytował. W zarządzaniu krajem nieraz szukał rady i wsparcia u Władców Czterech Kierunków. Z jego rozkazu na bramach miasta umieszczono drewniane tablice, na których prości ludzie mogli umieszczać opinie i wskazywać uchybienia w postępowaniu cesarskiej władzy.

Sim Qian, uczony z czasów dynastii Han, tak w swoich „Zapiskach wielkiego historyka” wychwala cesarskie zasługi Yao: jego „cnota i charakter były niezmierzone jak niebo, jego mądrość równa boskiej. Zbliżyć się do niego to tak, jak zbliżyć się do słońca, był jak światło, które opromienia świat. Z oddali miał wygląd chmury o różowym zabarwieniu. Był szczodry, lecz nie wynoszący się, godny, lecz bez arogancji. Traktował ludzi z szacunkiem i życzliwością. Serce miał wypełnione myślami o wszystkich mieszkańcach, to dzięki niemu dziewięć następnych pokoleń żyło zgodnie i w harmonii”.

Ludowa pieśń z czasów Yao wychwala monarchę za jego „życzliwość rozległą jak Niebiosa, jego mądrość, w której równa się bogom, jak słońce rozgrzewa serca, tak jak chmury okrywają Ziemię, a jego cnota promienieje jasno i cały świat w nim się raduje”.

Troskę cesarza Yao o dobro poddanych niech ilustruje jego własna wypowiedź, zamieszczona w „Ogrodzie legend” z okresu dynastii Han: „Jeśli choć jeden człowiek chodzi głodny” – miał on powiedzieć – „to ja jestem tym, który jest za to odpowiedzialny”.

Jak Hou Yi zestrzelił dziewięć słońc

Postać wojownika Hou Yi, wysłanego aby służyć Yao, w chińskim folklorze najbardziej jest znana dzięki powierzonej mu misji zestrzelenia dziewięciu z dziesięciu słońc, które paliły chińską ziemię. Mit o dziesięciu słońcach jest głównym mitem solarnym starożytnych Chin.

Mówiło się, że ich pojawienie się zapowiedzą liczne niepomyślne omeny, włączając w to potwora przypominającego węża o sześciu nogach i czterech skrzydłach.

Wkrótce później nastąpiły susze i pewnego dnia ujrzano na niebie cztery słońca. W powszechnym przekonaniu te trzy dodatkowe były demonicznymi gwiazdami. Cesarz Yao polecił Hou Yi, aby ten użył swych mocy i wyeliminował tę okropną rzecz.

Chociaż Hou Yi ma niebiańskie strzały, to pomyślne rozstrzygnięcie zależy od pobożności władcy

— minister cesarza Yao

Wojownik popadł w rozterkę, nie wiedząc, jak odróżnić od innych jedyną właściwą gwiazdę, wszak nie chciał on popełnić ciężkiego grzechu. „Nie możesz zestrzelić prawdziwego słońca” – oświadczył mu cesarz.

Jednakże wkrótce na nieboskłonie było już dziesięć słońc, lecz pomimo doskonałego oka Hou Yi żadna z jego strzał nic nie mogła im zrobić.

Wyjaśnienie tej historii można znaleźć w traktacie geograficznym „Księga gór i mórz” mówiącym o dziesięciu synach cesarza Jun, którzy stali się dziesięcioma słońcami zamieszkującymi poza Wschodnimi Morzami. Katastrofę spowodował fakt, że dziesięć słońc, zamiast pojedynczo, równocześnie pojawiło się na niebie. Wyschły koryta rzek i zwiędły zboża, zasiewy, drzewa i trawy. Ziemia została wypalona i z gorąca nie było czym oddychać.

Cesarz Yao wpadł w irytację i rozpacz, więc jego minister zasugerował mu, aby władca oddał się umartwieniom, zaprzestał jedzenia mięsa i picia wina i z żarliwą modlitwą udał się zanieść ofiary bogom w Niebiosach, dla Ziemi i przodków.

„Chociaż Hou Yi ma niebiańskie strzały, to pomyślne rozstrzygnięcie zależy od pobożności władcy” – miał powiedzieć do cesarza jego minister.

Następnie Yao wziął kąpiel i pościł przez trzy dni. Złożył również ofiary Niebiosom i Ziemi. Hou Yi także wybrał się w drogę na górę Kunlun, gdzie modlił się żarliwie do Niebios, błagając, by słońca oszczędziły Ziemię.

Lecz nic nie uległo zmianie, słońca pozostały na swoim miejscu, więc Hou Yi był zmuszony użyć swojej broni. Zestrzelił dziewięć gwiazd, a wtedy wszystko powróciło do normalnego stanu.