W Unii Europejskiej w poniedziałek oficjalnie weszły w życie nowe unijne przepisy wymierzone w bezpodstawne powództwa sądowe mające na celu nękanie i cenzurowanie osób ujawniających informacje w interesie publicznym, takich jak dziennikarze i aktywiści. Zdjęcie ilustracyjne (Bank Phrom / Unsplash)
W Unii Europejskiej w poniedziałek oficjalnie weszły w życie nowe unijne przepisy wymierzone w pozwy SLAPP. Chodzi o bezpodstawne powództwa sądowe mające na celu nękanie i cenzurowanie osób ujawniających informacje w interesie publicznym, takich jak dziennikarze i aktywiści.
Strategiczne powództwa zmierzające do stłumienia debaty publicznej – w skrócie SLAPP – wytaczane są przez określone grupy interesu, np. polityków czy duże firmy, dziennikarzom, mediom i aktywistom zajmującym się ujawnianiem afer m.in. korupcyjnych, dotyczących środowiska lub związanych z łamaniem praw człowieka.
Celem SLAPP jest przytłoczenie pozwanych tak ogromną liczbą spraw sądowych, żeby nie mieli ani czasu, ani ochoty zajmować się drażliwymi tematami. Przykładowo Daphne Caruana Galizia, maltańska dziennikarka zajmująca się korupcją w kręgach rządowych, która zginęła w zamachu bombowym w 2017 r., w chwili śmierci miała 47 pozwów sądowych.
Żeby uniknąć takich sytuacji, UE postanowiła przyjąć nowe regulacje. Te weszły w życie w poniedziałek. Przepisy wprowadzają do unijnego prawa definicję SLAPP, co ułatwi walkę ze zjawiskiem. Pozwani, przeciwko którym wytoczono tego typu powództwo, mogą wnioskować o oddalenie ich sprawy wcześniej jako ewidentnie bezzasadnej, a obowiązek udowodnienia, że jest inaczej, ciąży na skarżącym. Dodatkowo w razie umorzenia sprawy sąd może domagać się od powoda zapłaty kosztów postępowania i nałożyć na niego grzywnę, jeśli sprawa zostanie uznana za nadużycie. Ma to zniechęcić osoby lub firmy do nieuzasadnionego wytaczania procesów sądowych.
„Prawo do wolności wypowiedzi i informacji […] to prawa i wartości podstawowe Unii Europejskiej. SLAPP je podważają i utrudniają pracę tym, którzy są strażnikami naszych demokracji. Nowe przepisy będą chronić osoby pracujące i działające w interesie publicznym przed działaniami, które mają na celu ich cenzurowanie, krzywdzenie, nękanie i uciszanie” – powiedziała wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej Věra Jourová.
Nowe regulacje na razie będą chronić dziennikarzy i aktywistów w postępowaniach transgranicznych, czyli jeśli pozew wytoczony jest w innym kraju, niż znajduje się pozwany. Państwa członkowskie mają teraz dwa lata na wprowadzenie przepisów do prawa krajowego.
Z Brukseli Jowita Kiwnik Pargana, PAP.
