Obraz „Polonez pod gołym niebem” Kornelego Szlegela (Korneli Szlegel – źródło: Władysław Łoziński, 1843-191), „Życie polskie w dawnych wiekach”, 1907, piąte wydanie, Warszawa 1934 / domena publiczna)
Poloneza – tradycyjny taniec polski – wykonują podczas studniówek maturzyści. Zazwyczaj jest on tańczony do melodii Michała Kleofasa Ogińskiego lub kompozycji Wojciecha Kilara, ale tegoroczni maturzyści pokazują, że można także tańczyć do innych melodii.
Polonez to taniec grupowy o podniosłym, a jednocześnie radosnym charakterze. Grupa tańcząca poloneza może liczyć od kilku do nawet kilkuset osób. Uczestnicy tańczą w parach, które jedna za drugą maszerują w rytmie, tworząc korowód. Rodowód poloneza sięga XVI wieku – był wówczas zwany „chodzonym”, zaś pod nazwą „polonez” występuje od wieku XVIII.
Jak przypomniał w rozmowie z PAP Jan Łosakiewicz, tancerz, choreograf oraz dyrektor Teatru Tańca Uniwersytetu Warszawskiego „Warszawianka” i przewodniczący Polskiej Sekcji Międzynarodowej Rady Stowarzyszeń Folklorystycznych, Festiwali i Sztuki Ludowej, „polonez jest jednym z polskich tańców narodowych i jednym z najstarszych polskich tańców w ogóle”. „Pochodzenia tego tańca można szukać w dwóch źródłach. Z jednej strony wywodzi się on z regionalnych tańców chodzonych, z drugiej zaś strony nawiązuje do tradycji tańców dworskich” – powiedział. „Salonową formułę oraz europejski sznyt otrzymał dzięki baletmistrzom i choreografom, zwłaszcza francuskim” – dodał.
„Ten taniec jest charakterystycznym elementem polskiej kultury. Co więcej, odzwierciedla – zarówno w warstwie muzycznej, jak i w ruchu czy zachowaniu tancerzy – wiele naszych cech narodowych” – podkreślił Jan Łosakiewicz. „Jest to duma zarówno narodowa, ale także i duma jednostki” – wyjaśnił. „Ale polonez oddaje również szarmanckość i opiekuńczość. Tancerz adoruje swoją partnerkę, ale także stara się pokazać ją światu, podzielić z innymi jej pięknem, kunsztem i urodą” – powiedział.
„Powszechnie wydaje się, że polonez jest prostym tańcem. Jednak ludzie związani ze środowiskiem tanecznym uważają go za jeden z trudniejszych tańców ze względu na oddanie jego charakteru. Krok polonezowy wydaje się być łatwy, ale to tylko pozorne odczucie” – ocenił dyrektor „Warszawianki”.
Polonez Dąbrowskiego, ilustracja do „Pana Tadeusza” (Juliusz Kossak – mnw.art.pl / domena publiczna)
Polonez odegrał istotną rolę w czasach, kiedy zachowanie polskości było zagrożone. „W czasie zaborów pozwolił nam przetrwać. Również w późniejszych czasach, już w XX wieku, towarzyszył Polakom niezależnie od sytuacji czy okoliczności” – powiedział. „Siłą tego tańca jest to, że przetrwał zawirowania historii. Dzisiaj, głównie dzięki młodzieży, która tańczy go w czasie studniówek, cieszy się coraz większą popularnością” – dodał Jan Łosakiewicz. Poloneza na wileńskim pl. Katedralnym wykonują także absolwenci polskich szkół z Wilna.
W grudniu 2023 roku polonez został wpisany na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO. Ogłoszenie wpisu nastąpiło podczas 18. sesji Komitetu Międzyrządowego ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa, która odbywało się w Kasane w Botswanie.
W XX wieku na studniówkach zwyczajowo tańczono poloneza do melodii „Pożegnanie Ojczyzny” Michała Kleofasa Ogińskiego, a w czasach PRL również do „Poloneza warszawskiego” Tadeusza Sygietyńskiego z repertuaru Państwowego Zespołu Ludowego Pieśni i Tańca „Mazowsze”. Obecni maturzyści najczęściej wybierają jednak poloneza skomponowanego przez Wojciecha Kilara do filmu „Pan Tadeusz” w reżyserii Andrzeja Wajdy z 1999 roku, choć nie oznacza to, że polonez Ogińskiego odszedł w zapomnienie.
Jak powiedziała PAP dyrektorka w Zespole Szkół Samochodowych i Licealnych nr 3 w Warszawie mgr Katarzyna Tomczuk-Kuzka, „co roku nasi uczniowie tańczą poloneza Ogińskiego”. „Za choreografię odpowiada wicedyrektor mgr Jerzy Kasprzykowski, który jest także tancerzem”.
Tegoroczni maturzyści pokazali, że można także tańczyć i do innych kompozycji, które nie muszą się kojarzyć z polonezem. Uczniowie IX LO im. Mikołaja Kopernika w Lublinie zatańczyli do muzyki z serialu „Czas Honoru” autorstwa Bartosza Chajdeckiego; za choreografię odpowiadała Katarzyna Jankowska. Z kolei maturzyści z III Liceum Ogólnokształcącego im. płk. Dionizego Czachowskiego w Radomiu zatańczyli poloneza z motywem „Jeziora łabędziego”. Za oryginalne układy choreograficzne odpowiadał choreograf Michał Ankiewicz.
Autorka: Anna Kruszyńska, PAP.
