Izba Pamięci w Instytucie Yad Vashem, Jerozolima (Berthold Werner – praca własna / domena publiczna)
Instytut Yad Vashem do tej pory uhonorował 7232 Polaków ratujących Żydów przed Niemcami. W Alei Sprawiedliwych posadzone są drzewa upamiętniające m.in. Irenę Sendlerową czy Radę Pomocy Żydom „Żegota”, natomiast w Ogrodzie Sprawiedliwych znajdują się kamienne tablice z imionami i nazwiskami wszystkich ratujących.
Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holokaustu Yad Vashem w Jerozolimie, który powstał w 1953 r., poza upamiętnieniem sześciu milionów zamordowanych w czasie wojny Żydów, ma za zadanie uczcić Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, czyli tych, którzy podczas okupacji niemieckiej narażali życie, by ratować swoich żydowskich sąsiadów.
Tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata jest przyznawany przez państwo Izrael od 1963 r. O nadaniu tytułu decyduje Yad Vashem za pośrednictwem specjalnej komisji, która rozpatruje składane wnioski. Honorowane nim są osoby, które bezinteresownie, z humanitarnych pobudek narażały życie dla ratowania swoich żydowskich przyjaciół, sąsiadów, znajomych, a często zupełnie obcych ludzi.
Sam termin Sprawiedliwi wśród Narodów Świata oznaczał w tradycji nie-Żydów, którzy byli ludźmi dobrymi i bogobojnymi. Na medalu przyznawanym Sprawiedliwym jest wybita sentencja z Talmudu: „Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat”.
Osoby uznane za Sprawiedliwych otrzymują specjalnie wybity medal ze swoim nazwiskiem oraz dyplom honorowy. Ich imiona i nazwiska zostają wyryte na kamiennych tablicach w Ogrodzie Sprawiedliwych w Jerozolimie. Od kilku lat bohaterom nie sadzi się już drzewek oliwnych z powodu braku miejsca.
Do 1 stycznia 2022 r., czyli jak podaje obecnie Instytut, wyróżniono 28 217 bohaterów, w tym 7232 Polaków, którzy tworzą największą grupę narodowościową na 51 krajów świata. Na drugim miejscu jest Holandia (5982 uhonorowanych), na trzecim Francja (4206 uhonorowanych).
W ostatnim czasie tytuł Sprawiedliwego otrzymał polski dyplomata, konsul Konstanty Rokicki z Grupy Berneńskiej, która w latach II wojny światowej w Szwajcarii masowo fałszowała paszporty, by ratować Żydów z Holokaustu.
24 marca obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, który z inicjatywy prezydenta Andrzeja Dudy został w 2018 r. ustanowiony przez parlament. Wybór daty nawiązuje do dnia, w którym Niemcy w 1944 r. rozstrzelali polską rodzinę z podkarpackiej wsi Markowa – Józefa i Wiktorię Ulmów wraz z siedmiorgiem ich małych dzieci, w tym jednym nienarodzonym. Rodzina Ulmów została zamordowana, ponieważ ukrywała w swoim domu ośmioro Żydów, którzy także zginęli tego samego dnia.
Źródło: PAP.
Na stronie sprawiedliwi.org.pl, prowadzonej przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, znajduje się lista Polek i Polaków uhonorowanych przez Instytut Yad Vashem tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata wraz z historiami pomocy, jakiej udzielili.
