Zdjęcie ilustracyjne. Powstanie Warszawskie, patrol sanitarny przy ul. Moniuszki 9 w dniu 5.08.1944 r. Od lewej: Elżbieta (Gabriela) Karska, ps. „Joasia” (ranna 7 września na Nowym Świecie), szefowa Służby Sanitarnej okręgu „Śródmieście” dr Zofia Lejmbach, ps. „Róża” (ranna 7 września w szpitalu przy ul. Chmielnej), Danuta Laskowska, ps. „Dorota”, NN, ps. „Małgorzata”, Halina Wojtczak-Fijałkowska „Halszka” (ranna 24 sierpnia podczas ataku na komisariat), Wanda Grochowska-Święcińska, ps. „Alicja”, dr Danuta Staszewska, ps. „Marta” (poległa 7 września na Nowym Świecie). Obok: Melania Staniewicz-Wolska, ps. „Ewa-Samarytanka” (Eugeniusz Lokajski – opracowanie zbiorowe, 1 sierpnia 1957, Powstanie Warszawskie w ilustracji, Warszawa: Wydanie Specjalne Warszawskiego Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”, s. 41 / domena publiczna)
Kobiety odegrały rolę kluczową w czasie II wojny światowej i później, kiedy walczyliśmy z okupantem sowieckim – powiedział dyrektor lubelskiego oddziału IPN dr Robert Derewenda podczas otwarcia wystawy „Kobiety Niezłomne” w Lublinie.
Wystawę prezentującą sylwetki siedmiu kobiet – żołnierzy, łączniczek, wywiadowców, sanitariuszek i współpracowniczek oddziałów partyzanckich polskiego podziemia niepodległościowego na Lubelszczyźnie – otwarto w środę przed budynkiem Archiwum IPN przy ul. Staszica w Lublinie.
Dyrektor lubelskiego IPN podczas inauguracji przyznał, że kobiety w podziemiu niepodległościowym wykonywały szczególnie ważne zadania. „Kobiety odegrały rolę kluczową w czasie II wojny światowej i później, kiedy walczyliśmy z okupantem sowieckim. Nie tylko były sanitariuszkami, ale przede wszystkim łączniczkami” – powiedział Derewenda.
Jak wskazał, to kobiety przenosiły meldunki z najważniejszymi informacjami i od nich zależało życie partyzantów. „Zatrzymanie łączniczki i jej zdrada oznaczałyby pozyskanie informacji o ukrywającym się oddziale” – wyjaśnił i dodał, że były one szczególnie narażone na denuncjacje i tortury.
„Kiedy zostały zatrzymane przez Niemców czy Sowietów to robili oni wszystko, aby wydobyć cenne informacje z łączniczek. Dlatego odznaczały się szczególną odwagą w czasie II wojny światowej” – podkreślił.
Mówiąc o pochodzeniu kobiet walczących w oddziałach partyzanckich, stwierdził, że wywodziły się z różnych grup społecznych. „Wychowanie, jakie odebrały w 20-leciu międzywojennym, było kluczowe. Bardzo często zawdzięczały je rodzicom, dziadkom, środowisku, w którym się wychowywały, czy też grupom harcerskim” – powiedział.
„Okupanci wiedzieli, że jeżeli pozostawią przy życiu te niezłomne kobiety, to one będą kształtowały kolejne pokolenia, które będą walczyły o wolną i suwerenną Rzeczpospolitą” – wyjaśnił.
Wystawa „Kobiety Niezłomne” prezentuje sylwetki kobiet represjonowanych w latach 1944-1956 przez komunistyczny aparat bezpieczeństwa z powodu swojej działalności niepodległościowej: Aleksandry Waśkowicz, ps. „Małgosia” (1927-2010), Janiny Kuligowskiej-Cel, ps. „Wiąz”, „Niusia” (1924-1988), Izabelli Kochanowskiej, ps. „Błyskawica” (1926-2016), Genowefy Wnuk-Jarosz, ps. „Ciotka” (ur. 1923), Teresy Partyki-Gaj, ps. „Kotwica” (ur. 1926), Barbary Nagnajewicz-Woś, ps. „Krysia” (1923-2010), Krystyny Wiśniewskiej, ps. „Dzikuska” (ur. 1924).
Wystawę przygotował oddział IPN w Lublinie.
Autor: Piotr Nowak, PAP.
