Rotmistrz Witold Pilecki (autor nieznany, kolor: pokolorowana stara fotografia – T. Bór Komorowski „Armia podziemna”, Warsaw 1990 / domena publiczna)
80 lat temu, 9 listopada 1939 roku, w Warszawie została założona przez mjr. Jana Włodarkiewicza i ppor. Witolda Pileckiego Tajna Armia Polska (TAP) – organizacja konspiracyjna działająca w latach 1939-1940.
Po klęsce kampanii 1939 roku rozpoczęto przygotowania do zorganizowanego ruchu oporu; niezależnie od siebie powstawały grupy konspiracyjne. Jan Włodarkiewicz, major kawalerii Wojska Polskiego, oficer Oddziału II Sztabu Generalnego, w czasie kampanii 1939 roku walczył w szeregach Armii Lublin. Po rozformowaniu oddziału, którym dowodził, nakazał swoim żołnierzom zachować broń oraz pozostać w gotowości. Pod koniec października 1939 roku nawiązał kontakty konspiracyjne z mjr. Zygmuntem Bogdanowskim, adwokatem Jerzym de Virion, por. Eugeniuszem Zaturskim i ppor. lotnictwa Jerzym Maringe. Współpracował z nim także ppor. Witold Pilecki oraz inni żołnierze walczący w kampanii pod jego dowództwem.
Celem Włodarkiewicza było założenie organizacji wojskowej o wyraźnym rysie chrześcijańsko-narodowym, jednak nienawiązującej do żadnej przedwojennej partii politycznej. Formacja miała być też lojalna wobec polskiego rządu na Uchodźstwie.
Jan Włodarkiewicz (autor nieznany – archiwalna fotografia z nieopublikowanej książki Cezarego Chlebowskiego „Pod znakiem Wachlarza” / domena publiczna)
9 listopada 1939 roku w mieszkaniu Eleonory Ostrowskiej, kuzynki Witolda Pileckiego, na Żoliborzu odbyło się zebranie, na którym omówiono problemy związane ze stworzeniem organizacji wojskowej pod nazwą Tajna Armia Polska. W spotkaniu uczestniczyli Jan Włodarkiewicz, Witold Pilecki, Jerzy Maringe, Jerzy Skoczyński, a także Jan i Stanisław Dangelowie. Do TAP włączyła się również licząca ok. 300 osób młodzieżowa organizacja kierowana przez Jana Dangela.
Następnego dnia grupa organizatorów TAP złożyła w kościele garnizonowym przy ul. Długiej przysięgę, którą przyjmował ks. Jan Zieja. Komendantem formacji został mjr Jan Włodarkiewicz, ps. „Drawicz”, inspektorem organizacyjnym ppor. Witold Pilecki, ps. „Witold”, a zastępcą inspektora organizacyjnego Jan Dangel, ps. „Smoleński”.
Struktury TAP działały także poza Warszawą, w województwach: kieleckim, lubelskim i warszawskim. Pierwszy oddział dywersyjny utworzono w Okręgu Lublin. W 1940 roku TAP liczyła kilkanaście tysięcy członków.
Do zadań Tajnej Armii Polskiej należały obserwacja szlaków komunikacyjnych, zbieranie informacji o produkcji przemysłowej na rzecz wojska, gromadzenie wiadomości o działaniach represyjnych okupanta oraz o nastrojach społeczeństwa polskiego. Członkowie TAP tworzyli też kartoteki osób współpracujących z okupantem; funkcjonowały również komórki kontrwywiadu i legalizacji dokumentów. Formacja zajmowała się także sabotażem i przerzutem ludzi do Francji oraz Wielkiej Brytanii.
Polityczną reprezentację organizacji stanowiła grupa „Znak”. Wydawano komunikaty radiowe, pismo „Biuletyn Żołnierski”, a dla cywilów związanych z TAP był przeznaczony dwutygodnik „Znak Ziemi”.
Na jednej z narad organizacji została poruszona kwestia KL Auschwitz. Witold Pilecki powziął plan zdobycia materiałów wywiadowczych z tworzonych przez hitlerowców obozów koncentracyjnych. Bezpośrednim tego powodem były rosnąca liczba aresztowań wśród żołnierzy TAP oraz informacje o zbrodniczych działaniach Niemców. Aby dostać się do obozu, Pilecki wszedł w „kocioł” podczas łapanki na Żoliborzu – został zatrzymany 19 września 1940 roku w kamienicy przy ul. Wojska Polskiego 40.
Podając się za Tomasza Serafińskiego (ukrywającego się żołnierza polskiego), został wywieziony do obozu Auschwitz; za drutami znalazł się w nocy z 20 na 21 września. Mimo nieludzkich warunków i chorób Pilecki zbierał, a także przekazywał materiały wywiadowcze przez wypuszczanych na wolność więźniów. To on przygotował pierwszą tajną notę na temat ludobójstwa w Auschwitz.
TAP współpracowała z Centralnym Komitetem Organizacji Niepodległościowych, a od kwietnia 1940 roku współtworzyła Komitet Porozumiewawczy Organizacji Niepodległościowych. We wrześniu 1940 roku Tajna Armia Polska weszła do Konfederacji Narodu, a w grudniu jej pion wojskowy znalazł się w składzie Wojskowych Oddziałów Skonfederowanych KN, a następnie – utworzonej w 1941 roku Konfederacji Zbrojnej. Pozostając w strukturach KN, we wrześniu 1941 roku TAP scaliła się ze Związkiem Walki Zbrojnej, a żołnierze tej organizacji przeszli do pracy w „Wachlarzu” – wydzielonej formacji dywersyjnej.
Więcej do przeczytania – w serwisie historycznym Dzieje.pl.
Autorka: Anna Kruszyńska, PAP.
