Jak wykazali naukowcy z Harvard T.H. Chan School of Public Health, stwardnienie rozsiane jest prawdopodobnie spowodowane zakażeniem wirusem Epsteina-Barr (EBV). Zdjęcie ilustracyjne (fernando zhiminaicela / Pixabay)
Nowe badania wskazują na pospolitego wirusa jako głównego sprawcę stwardnienia rozsianego, choroby będącej najczęstszą neurologiczną przyczyną niepełnosprawności w grupie młodych dorosłych – informuje „Science”.
Stwardnienie rozsiane (po łacinie sclerosis multiplex – SM) to przewlekłe i postępujące schorzenie układu nerwowego. W jego przebiegu dochodzi do stopniowego zaniku osłonek mielinowych neuronów, a to prowadzi do zaburzeń działania mózgu i rdzenia kręgowego. Rozległość zmian demielinizacyjnych decyduje o charakterze i nasileniu objawów. SM jest najczęstszą neurologiczną przyczyną niepełnosprawności w grupie młodych dorosłych. W Polsce choruje na nie ok. 40-60 na 100 tys. osób. Na świecie jest około 2,8 mln osób z SM.
Jak wykazali naukowcy z Harvard T.H. Chan School of Public Health, stwardnienie rozsiane jest prawdopodobnie spowodowane zakażeniem wirusem Epsteina-Barr (EBV). Wirus ten został rozpoznany przy użyciu mikroskopu elektronowego i opisany przez Michaela A. Epsteina i Yvonne Barr w 1964 roku.
EBV nazywany bywa ludzkim herpeswirusem 4, ponieważ należy do rodziny wirusów opryszczki. To jeden z najbardziej rozpowszechnionych ludzkich wirusów, występujący na całym świecie. Może wywoływać zakaźną mononukleozę i prowadzić do utajonej, trwającej całe życie infekcji. Większość ludzi zakaża się nim w pewnym momencie swojego życia – do infekcji dochodzi zwykle przez kontakt z płynami ustrojowymi, takimi jak ślina (stąd nazwa „choroba pocałunków”).
„Hipoteza, że EBV powoduje SM, była badana przez naszą grupę i inne zespoły od kilku lat, ale to pierwsze badanie dostarczające przekonujących dowodów na związek przyczynowy” – powiedział Alberto Ascherio, profesor epidemiologii i żywienia w Harvard Chan School i starszy autor badania. „To duży krok naprzód, ponieważ sugeruje, że większości przypadków SM można zapobiec poprzez zatrzymanie infekcji EBV, a celowanie w EBV może doprowadzić do odkrycia lekarstwa na SM”.
Ustalenie związku przyczynowego między wirusem a chorobą było trudne, ponieważ EBV zakaża około 95 proc. dorosłych, SM jest chorobą stosunkowo rzadką, a objawy SM zaczynają się mniej więcej 10 lat po zakażeniu wirusem EBV. Aby ustalić związek między EBV a stwardnieniem rozsianym, naukowcy przeprowadzili badanie wśród ponad 10 milionów młodych dorosłych aktywnych zawodowo w armii USA. Zidentyfikowali 955, u których w okresie służby rozpoznano SM.
Zespół przeanalizował próbki surowicy pobierane co dwa lata przez wojskowy personel medyczny i określił status EBV żołnierzy w momencie pobrania pierwszej próbki oraz związek między zakażeniem wirusem EBV a zachorowaniem na SM w okresie czynnej służby. W tej grupie ryzyko SM wzrosło 32-krotnie po zakażeniu EBV, ale nie zmieniło się po zakażeniu innymi wirusami. Poziom łańcucha lekkiego neurofilamentów w surowicy, który jest biomarkerem typowego dla SM zwyrodnienia nerwów, wzrósł dopiero po zakażeniu wirusem EBV. Odkrycia nie można wyjaśnić żadnym znanym czynnikiem ryzyka SM i sugeruje ono EBV jako główną przyczynę SM.
Jak wyjaśnia prof. Ascherio, opóźnienie między zakażeniem wirusem EBV a wystąpieniem SM może częściowo wynikać z niewykrycia objawów choroby na najwcześniejszych etapach, a częściowo z ewoluującego związku między wirusem EBV a układem odpornościowym gospodarza, który jest wielokrotnie stymulowany za każdym razem, gdy utajony wirus się reaktywuje.
„Obecnie nie ma sposobu na skuteczne zapobieganie lub leczenie infekcji EBV, ale szczepionka EBV lub celowanie w wirusa za pomocą leków przeciwwirusowych specyficznych dla EBV może ostatecznie zapobiec lub wyleczyć SM” – powiedział Ascherio.
Autor: Paweł Wernicki, PAP.
