Były prezydent Jimmy Carter i jego żona Rosalynn rozmawiają przed rozpoczęciem trzeciego meczu National League Division Series podczas play-offów MLB w 2010 r. między drużynami Atlanta Braves a San Francisco Giants na Turner Field w Atlancie w stanie Georgia, 10.10.2010 r. (Jamie Squire / Getty Images)
Carter zapisał się w pamięci dzięki osiągnięciom w dziedzinie dyplomacji, ratyfikacji traktatów o Kanale Panamskim oraz prezydenturze w okresie niestabilności gospodarczej.
Były prezydent Jimmy Carter, najdłużej żyjący prezydent w historii Stanów Zjednoczonych, zmarł w swoim domu, co potwierdzili jego rodzina i Carter Center w niedzielę. Miał 100 lat.
W oświadczeniu zamieszczonym w mediach społecznościowych jego fundacja Carter Center napisała: „Nasz założyciel, były prezydent USA Jimmy Carter, zmarł dziś po południu w Plains w stanie Georgia”.
Syn James E. Carter III również potwierdził śmierć ojca w rozmowie z „The Washington Post”. Szczegóły nie zostały podane.
Carter, Demokrata, pełnił urząd prezydenta przez jedną kadencję w latach 1977-1981. Jest także znany ze swojej działalności humanitarnej po opuszczeniu Białego Domu, w tym z pracy dla organizacji Habitat for Humanity i negocjacji pokojowych.
Pamiętany z szybkiego wzrostu w polityce krajowej oraz zaangażowania w rozwiązywanie konfliktów na świecie w dekadach po zakończeniu prezydentury, Carter pełnił urząd w okresie przejściowym między erą afery Watergate a konserwatyzmem Reagana w latach 80.
Jego prezydentura przypadła na czas dużych zmian w rządzie USA w obliczu wysokiej inflacji, wysokich stóp procentowych, bezrobocia i międzynarodowej niestabilności, w tym kryzysu zakładników w Iranie.
Były plantator orzeszków ziemnych był także jednym z czterech prezydentów, którzy otrzymali Pokojową Nagrodę Nobla. Został wyróżniony za dekady działań na rzecz „pokojowych rozwiązań” konfliktów międzynarodowych oraz promocji praw człowieka, demokracji i rozwoju społeczno-ekonomicznego.
„Więzy naszego wspólnego człowieczeństwa są silniejsze niż podziały wynikające z naszych lęków i uprzedzeń” – powiedział Carter podczas ceremonii wręczenia Nagrody Nobla w 2002 r.
„Bóg daje nam możliwość wyboru. Możemy wybrać łagodzenie cierpienia. Możemy wybrać wspólną pracę na rzecz pokoju”.
Pełne imię Jimmy’ego Cartera to James Earl Carter Jr. Urodził się 1 października 1924 r. w małym miasteczku rolniczym Plains w stanie Georgia.
Przyszły polityk dorastał w pobliskiej miejscowości Archery, gdzie wychowywali go ojciec James Earl Carter Sr., rolnik i przedsiębiorca, oraz matka Lillian Gordy Carter, pielęgniarka dyplomowana.
Po ukończeniu szkoły publicznej w Plains Carter kontynuował naukę w Georgia Southwestern College oraz Georgia Institute of Technology, a w 1946 r. uzyskał stopień naukowy w Akademii Marynarki Wojennej w Annapolis w stanie Maryland.
W tym samym roku poślubił Rosalynn Smith. Ich małżeństwo trwało aż do jej śmierci w roku 2023.
Carter szybko rozpoczął służbę w marynarce wojennej, gdzie służył na okrętach podwodnych zarówno na Atlantyku, jak i Pacyfiku i awansował do stopnia porucznika.
Admirał Hyman Rickover wybrał go do programu nuklearnych okrętów podwodnych, a następnie przydzielił do Schenectady w stanie Nowy Jork.
Carter ukończył studia podyplomowe w zakresie technologii reaktorów i fizyki jądrowej na Union College.
To doświadczenie okazało się kluczowe w przyszłej karierze. Wkrótce został starszym oficerem załogi przygotowującej do służby okręt Seawolf, drugi okręt podwodny o napędzie atomowym.
Po siedmiu latach służby w marynarce Carter wrócił do Plains w 1953 r., gdy jego ojciec zmarł na raka trzustki. Tam przejął rodzinne gospodarstwo Carter Farms.
Wraz z żoną prowadził również Carter’s Warehouse, firmę zajmującą się zaopatrzeniem rolników i sprzedażą nasion.
Carterowie mieli czworo dzieci: synów Johna Williama Cartera, Jamesa Earla Cartera III, Donnela Jeffreya Cartera oraz córkę Amy Lynn Carter.
Początki kariery politycznej
Przyszły prezydent rozpoczął karierę polityczną w lokalnych komisjach nadzorujących edukację, bibliotekę oraz szpital, zanim w 1962 r. został wybrany do Senatu stanu Georgia.
W 1966 r. po raz pierwszy ubiegał się o urząd gubernatora, lecz przegrał w prawyborach z Ellisem Arnallem i Lesterem Maddoxem. Wygrał jednak wybory na gubernatora w 1970 r.
Jako 76. gubernator Georgii Carter w przemówieniu inauguracyjnym ogłosił, że „czas dyskryminacji rasowej dobiegł końca” i podkreślił wagę ochrony środowiska oraz efektywności rządu.
W 1974 r. Demokratyczny Komitet Narodowy wybrał go na przewodniczącego kampanii wyborczej w wyborach do Kongresu i na urzędy gubernatorskie. W następstwie afery Watergate Demokraci zwiększyli w nich swoją przewagę w Senacie i Izbie Reprezentantów.
Kandydat Demokratów na prezydenta Jimmy Carter wraz z kandydatem na wiceprezydenta Walterem Mondale’em (po prawej) podczas Narodowej Konwencji Demokratów w Nowym Jorku, 15.07.1976 r. Żona Cartera Rosalynn i ich córka Amy stoją obok nich (Hulton Archive / Getty Images)
Swoją kampanię prezydencką ogłosił 12 grudnia 1974 r. i został nominowany w pierwszym głosowaniu na Narodowej Konwencji Demokratów w 1976 r. Jego kandydatem na wiceprezydenta został były senator Walter F. Mondale z Minnesoty.
Podczas wyborów prezydenckich w 1976 r. przedstawiał się jako reformator „nieskażony” polityką Waszyngtonu, co kontrastowało z ówczesnym prezydentem Geraldem Fordem, krytykowanym za ułaskawienie poprzednika po aferze Watergate.
Carter wygrał wybory stosunkiem głosów 50,1 proc. do 48 proc., zdobył łącznie 297 głosów elektorskich.
Blaski i cienie prezydentury
Jako prezydent starał się walczyć z rosnącą inflacją i bezrobociem, zapowiadając utworzenie blisko ośmiu milionów miejsc pracy i zmniejszenie deficytu budżetowego do końca swojej kadencji.
Carter przewodniczył także nowym Departamentom Energii i Edukacji i wprowadził nowe programy w obu agencjach.
Podpisał także ustawę Alaska National Interest Lands Conservation Act, która podwoiła wielkość systemu parków narodowych i potroiła powierzchnię obszarów dzikiej przyrody.
Do jego dwóch najważniejszych osiągnięć należą Porozumienie z Camp David z 1978 r., które ustanowiło pokój między Egiptem a Izraelem, oraz traktaty o Kanale Panamskim z 1977 r., które przewidywały przekazanie kontroli nad kanałem Panamie w 1999 r.
Carter nawiązał także pełne stosunki dyplomatyczne z Chińską Republiką Ludową, kontynuując działania swoich poprzedników.
W 1979 r. wynegocjował ze Związkiem Radzieckim traktat SALT II o ograniczeniu broni nuklearnej, starając się ograniczyć produkcję strategicznej broni jądrowej.
Prezydentura Cartera napotkała jednak liczne wyzwania. Stany Zjednoczone zmagały się z rosnącymi kosztami energii, wysokim bezrobociem, historycznie wysoką inflacją, rosnącymi stopami procentowymi i napięciami w polityce międzynarodowej.
Wysiłki mające na celu zmniejszenie rosnącej inflacji i stóp procentowych doprowadziły do krótkiej recesji, która jeszcze bardziej pogrążyła jego administrację.
Wycofał się z traktatu SALT II po inwazji Związku Radzieckiego na Afganistan w 1979 r.
Jednym z najbardziej pamiętnych kryzysów jego prezydentury była jednak afera z zakładnikami w Iranie. Irańscy bojownicy wzięli 52 amerykańskich dyplomatów i obywateli jako zakładników w ambasadzie USA w Teheranie.
Incydent ten zdominował nagłówki prasowe przez ostatnie 14 miesięcy prezydentury. Zakładnicy zostali uwolnieni tego samego dnia, w którym Carter opuścił urząd.
Działalność charytatywna
Po przegranej z Ronaldem Reaganem w wyborach w 1980 r. Carter założył Carter Center w 1982 r., którego celem była mediacja w konfliktach międzynarodowych, promocja demokracji, ochrona praw człowieka oraz walka z chorobami.
Wraz z Carter Center zaangażował się w mediacje konfliktów w krajach i regionach na całym świecie, m.in. w Etiopii (1989), Korei Północnej (1994), Liberii (1994), na Haiti (1994), w Sudanie (1999), Ugandzie (1999), Wenezueli (2002-2003), Kolumbii (2008) i na Bliskim Wschodzie (od 2003 r.).
Norweski Komitet Noblowski przyznał Carterowi Pokojową Nagrodę Nobla w 2002 r. za „dziesięciolecia niestrudzonych wysiłków na rzecz znalezienia pokojowych rozwiązań konfliktów międzynarodowych, rozwoju demokracji i praw człowieka oraz promowania rozwoju gospodarczego i społecznego”.
Carter i jego żona Rosalynn corocznie poświęcali tydzień na wolontariat w organizacji Habitat for Humanity aż do 2020 r. Rosalynn Carter zmarła w roku 2023 w wieku 96 lat.
„Rosalynn była moim równorzędnym partnerem we wszystkim, co kiedykolwiek osiągnąłem. Udzielała mi mądrych rad i wsparcia, kiedy tego potrzebowałem. Dopóki Rosalynn była na świecie, zawsze wiedziałem, że ktoś mnie kocha i wspiera” – powiedział po śmierci żony.
W lutym 2023 r. został otoczony opieką hospicyjną, w której pozostawał aż do swojej śmierci.
U byłego prezydenta zdiagnozowano raka skóry w 2015 r., który wkrótce rozprzestrzenił się na wątrobę i mózg, ale po leczeniu rak przeszedł w remisję.
Pozostawił czworo dzieci, 11 wnuków i 14 prawnuków.
W 2023 r., podczas wizyty u Cartera w hospicjum, prezydent Joe Biden zaakceptował prośbę, by wygłosić mowę pogrzebową na cześć byłego prezydenta.
Jack Phillips jako reporter zajmuje się różnorodną tematyką, w tym polityką, Stanami Zjednoczonymi i zdrowiem. Jack jest ojcem dwójki dzieci, a dorastał w Central Valley w Kalifornii.
@jackphillips5
Jacob Burg pisze o polityce krajowej, lotnictwie i kosmonautyce dla „The Epoch Times”. Wcześniej poruszał zagadnienia związane ze sportem, polityką regionalną i najświeższymi wiadomościami dla „Sarasota Herald Tribune”.
Tekst oryginalny ukazał się w anglojęzycznej edycji „The Epoch Times” dnia 2024-12-29, link do artykułu: https://www.theepochtimes.com/us/jimmy-carter-39th-president-of-the-us-dies-at-100-post-5783360
