Wybitny amerykański znawca fortepianów historycznych Paul McNulty podczas renowacji fortepianu marki Pleyel z 1848 r. w Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie, 8.12.2021 r. Fortepian poddawany zabiegom renowacyjnym jest ostatnim instrumentem, na którym grał Fryderyk Chopin (Zofia Bichniewicz / PAP)
Renowacja fortepianu marki Pleyel z 1848 roku, ostatniego instrumentu, na którym grał Fryderyk Chopin, trwa w Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie. Publiczność może oglądać prace konserwatorów od wtorku 7 grudnia do niedzieli 12 grudnia.
Prace renowacyjne przeprowadza Paul McNulty – wybitny amerykański znawca fortepianów historycznych. „To przełomowe wydarzenie w dziejach niezwykłego instrumentu będą mogli obserwować goście Muzeum” – poinformowało PAP biuro prasowe Muzeum.
Pod koniec listopada 1848 roku poważnie już chory Chopin otrzymał do dyspozycji od zaprzyjaźnionego fabrykanta fortepianów Camille’a Pleyela najnowszy instrument stworzony w jego słynnej paryskiej wytwórni. Fortepian o numerze seryjnym 14810 znajdował się w dwóch ostatnich mieszkaniach Chopina i był ostatnim, na którym kompozytor grał i tworzył. Po śmierci Chopina instrument został zakupiony przez jego uczennicę Jane Stirling, a następnie podarowany przez nią siostrze Fryderyka Ludwice Jędrzejewiczowej. Przetransportowany drogą morską znalazł się w Warszawie w sierpniu 1850 roku. Wewnątrz skrzyni fortepianu wciąż znajdują się lakowa pieczęć carskiego urzędu celnego oraz odręczna dedykacja „pour Luise” sporządzona przez Jane Stirling.
Fortepian, jako jedna z najważniejszych pamiątek po Fryderyku, był starannie przechowywany przez kolejne pokolenia rodziny – dzieci i wnuków Ludwiki. W 1924 roku został sprzedany Muzeum Narodowemu w Warszawie, gdzie był eksponowany aż do wybuchu Powstania Warszawskiego. Po upadku powstania instrument został wywieziony przez Niemców do Austrii.
Fortepian powrócił do Warszawy 24 kwietnia 1946 roku. Przez pewien czas był – w latach pięćdziesiątych – eksponowany w Żelazowej Woli; w 1958 roku został przekazany przez Muzeum Narodowe w depozyt, a później przeszedł na własność Towarzystwu im. Fryderyka Chopina i został przetransportowany do Pałacu Ostrogskich – siedziby warszawskiego Muzeum Chopina. Od 2005 roku jest depozytem w Narodowym Instytucie Fryderyka Chopina. Pierwszą poważną renowację instrument przeszedł pod koniec lat 50. Wymienione wtedy zostały m.in. struny, kołki, oraz okleina młotków; skrzynia została polakierowana.
Niestety – jak ocenili później konserwatorzy – struny zostały wymienione na współczesne, wykonane ze stali wysokowęglowej, o silnym naciągu. Miało to wpływ na zmianę oryginalnej barwy brzmienia fortepianu, obawiano się również o negatywne oddziaływanie na stan całego instrumentu w następnych latach.
W 2018 roku Narodowy Instytut Fryderyka Chopina zlecił szczegółowe badania instrumentu Laboratorium Analiz i Nieniszczących Badań Obiektów Zabytkowych LANBOZ, w tym skanowanie, wykonanie zdjęć RTG i analizy chemiczne.
Wybitny amerykański znawca fortepianów historycznych Paul McNulty (po lewej) podczas renowacji fortepianu marki Pleyel z 1848 r. w Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie, 8.12.2021 r. (Zofia Bichniewicz / PAP)
Oględzin fortepianu dokonał również prof. Benjamin Vogel – muzykolog, instrumentoznawca w zakresie budowy fortepianów i lutnictwa. Badania potwierdziły konieczność przeprowadzenia kolejnych prac remontowych, których podjął się amerykański znawca fortepianów historycznych Paul McNulty.
Do najważniejszych zadań wskazanych przez eksperta należy regulacja mechaniki oraz wymiana strun na bliższe oryginalnemu pierwowzorowi, zgodnie z aktualną wiedzą historyczną. W tym celu zastosowane zostaną struny podobne do tych stosowanych w wytwórni Pleyela w I poł. XIX w. Dzięki dobremu stanowi zachowania zdecydowanej większości elementów – fortepian przez prawie sto lat, poza nielicznymi wyjątkami, nie był używany w celach wykonawczych, a jedynie eksponowany jako obiekt muzealny – istnieje realna szansa na pełne przywrócenie walorów instrumentu, a w szczególności jego oryginalnego brzmienia. „To niewątpliwie historyczne wydarzenie – być może już wkrótce usłyszymy ostatni fortepian Chopina tak, jak słyszał go on sam” – można przeczytać na stronie internetowej Muzeum.
Prace zespołu Paula McNulty’ego odbywają się w przestrzeni muzealnej i dzięki uprzejmości zespołu konserwatorów mogą być obserwowane przez zwiedzających Muzeum Fryderyka Chopina. „Publiczność ma taką możliwość od wtorku 7 grudnia. Wystarczy okazać bilet wstępu do muzeum” – powiedział PAP Kamil Gumienny, pracownik placówki. „W środę wstęp jest bezpłatny” – dodał.
Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie jest czynne od wtorku do niedzieli, w godzinach 11-19.
Autorka: Anna Bernat, PAP.
