W skansenie w Wiączeminie Polskim znalazły się przykłady oryginalnej architektury olenderskiej oraz tradycyjne wyposażenie wnętrz i sprzęt rolniczy. Na zdjęciu ilustracyjnym skrzydła wiatraka w skansenie w nieoznaczonej lokalizacji (Tomasz_Mikolajczyk / Pixabay)
W Wiączeminie Polskim leżącym na lewym brzegu Wisły, ok. 25 km od Płocka, powstał Skansen Osadnictwa Nadwiślańskiego, stanowiący oddział płockiego Muzeum Mazowieckiego. Znalazły się tam m.in. zabudowania charakterystyczne dla olenderskich osad.
Nowe miejsce przybliżające dawne osadnictwo
Leonard Sobieraj, dyrektor Muzeum Mazowieckiego w Płocku, zapowiada w rozmowie z PAP: – W skansenie Osadnictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim zobaczyć będzie można wyremontowany dawny kościół ewangelicko-augsburski, pobliski odnowiony cmentarz, a także typowe dla osadnictwa olenderskiego zabudowania gospodarskie wraz z wyposażeniem. Oprócz stałych ekspozycji w placówce zamierzamy organizować cykliczne wydarzenia, jak wystawy, panele dyskusyjne, warsztaty edukacyjne i koncerty – wymienia.
Jak podaje, w skansenie znajdziemy m.in. przykłady oryginalnej architektury olenderskiej: jednobudynkowy tzw. Langhoff, łączący część mieszkalną ze stodołą i oborą, który został przeniesiony z miejscowości Kępa Karolińska oraz zespół obiektów z Białobrzegów. Są to budynek mieszkalny, stodoła i budynek powidlarni, wykorzystywanej też jako suszarnia owoców.
– We wnętrzach budynków powstały stałe ekspozycje prezentujące tradycyjne ich wyposażenie, oczywiście olenderskie, zarówno w części mieszkalnej, jak choćby sypialnia, jak również w części gospodarczej, gdzie znalazł się sprzęt rolniczy – wymienia dyrektor.
Poinformował, że wszystkie artefakty po Olendrach pozyskiwano od 2005 roku od mieszkańców dawnych olenderskich osad podczas badań terenowych i inwentaryzacji obiektów.
Olendrzy na polskich ziemiach
Szacuje się, że między XVI a XIX w. wzdłuż Wisły, od Żuław po Mazowsze, koloniści przybywający z dawnych Niderlandów, Fryzji i Flandrii, nazywani Olendrami, założyli ok. 1,5 tys. osad i wsi. Mieszkali w nich do przełomu lat 40. i 50. XX w., wspólnie z osadnikami niemieckimi i Polakami. Później wyemigrowali do Niemiec, Stanów Zjednoczonych i Kanady.
W połowie XVIII w. Olendrzy zasiedlili Wiączemin Polski, podobnie jak prawy brzeg Wisły, aż po okolice Warszawy. Wybierali miejsca o mniejszym zaludnieniu, w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki. Specjalizowali się w osuszaniu podmokłych terenów, karczowaniu lasów. Budowali kanały i zbiorniki retencyjne.
Żyli z rolnictwa, w tym sadownictwa i uprawy zbóż oraz z hodowli zwierząt i rzemiosła, zwłaszcza tkactwa. Zajmowali się m.in. wyrobem powideł z buraków cukrowych, suszeniem gruszek, śliwek i jabłek. Sprzedawali je na okolicznych targach.
Przykłady zabudowań osadników olenderskich zgromadzone w innym skansenie – w Olenderskim Parku Etnograficznym w Wielkiej Nieszawce (Bodzio855 / Pixabay)
Muzeum Mazowieckie w Płocku posiada największą w Polsce kolekcję zabytków olenderskich
Na kolekcję składają się m.in. komody, kredensy, stoły i ławy, także malowane w motywy roślinne, oraz narzędzia ciesielskie i sprzęt gospodarski – masielnice, prasy i kotły do wyrobu powideł buraczanych czy beczki do przechowywania i transportu suszonych owoców.
Z myślą o skansenie w 2013 roku muzeum zakupiło w Wiączeminie Polskim ok. 2,3 ha działkę z opuszczonym kościołem ewangelicko-augsburskim z 1935 roku, pobliskim cmentarzem oraz z sąsiednim budynkiem szkoły podstawowej.
Trzy lata później wyremontowano murowany budynek kościoła położony na tzw. terpie, czyli wzniesieniu typowym dla zabudowy olenderskiej. Miało ono zabezpieczać zabudowę, także mieszkalną i gospodarczą, przed ewentualną powodzią.
Skansen Osadnictwa Nadwiślanego został dofinansowany w 2017 roku kwotą ok. 7,5 mln zł, pochodzącą po połowie z funduszy unijnych oraz wsparcia mazowieckiego samorządu. Uroczyste otwarcie zaplanowano na 14 października.
A.I., źródła: PAP, muzeumplock.eu.
