Do miejsca, w którym archeolodzy odkryli osadę neolityczną, można się było dostać, jedynie schodząc stromą ścieżką po kilkusetmetrowej grani. Na zdjęciu zachód słońca nad Wadi Dana, rezerwatem biosfery w Jordanii, leżącym na północ od Shawbak (mailanmaik / Pixabay)
Polscy archeolodzy z Uniwersytetu Jagiellońskiego odnaleźli osadę z czasów neolitu znajdującą się w południowej Jordanii. Wyprawa archeologiczna dotarła w trudno dostępne tereny górskie, gdzie jeszcze nigdy nie prowadzono wykopalisk.
Pionierskie prace archeologiczne
Piotr Kołodziejczyk, kierownik ekspedycji, tłumaczy w nadesłanych PAP materiałach prasowych: „Munqata’a jest najdalej wysuniętą na wschód osadą związaną z późną fazą neolitu, jaką do tej pory odkryto. Nasze badania można uznać za pionierskie, ponieważ nikt wcześniej nie prowadził prac wykopaliskowych w tym niedostępnym górskim terenie”.
Jego zdaniem na tym obszarze można się spodziewać innych, doniosłych znalezisk. Archeolog zapowiedział: „Zamierzamy sondować kolejne w najbliższych latach”.
Osada neolityczna
Odnaleziona osada pochodzi z czasów neolitu. Wokół centralnego budynku – świątyni bądź domu wodza – znajdowały się kamienne mury. W ich pobliżu naukowcy odkryli wiele artefaktów gospodarczych, np. rozcieracze, kamienie żarnowe, groty strzał, jak również bardzo dużą ilość ceramiki – naczyń wykorzystywanych najprawdopodobniej do przechowywania zapasów pożywienia.
Fragment ruin średniowiecznego zamku krzyżowców Montreal leżącego na terenie dzisiejszego Shawbak. Nieopodal Shawbak archeolodzy odkryli w trudno dostępnym terenie osadę neolityczną (LoggaWiggler / Pixabay)
Dotarcie do górskiej doliny, gdzie odkryto pozostałości osady, nie było proste i wymagało od badaczy logistycznego przemyślenia wyprawy. Można się tam było dostać, jedynie schodząc stromą ścieżką po kilkusetmetrowej grani. W dodatku należało jeszcze znieść tą trasą sprzęt oraz zapasy pożywienia i wody.
Na podstawie przeprowadzonych badań geologicznych i przyrodniczych naukowcy przypuszczają, że w dolinie osadnicy zajmowali się pasterstwem na dobrze rozwiniętym poziomie, a na wypłaszczeniach pomiędzy skałami uprawiali rośliny.
Badania na stanowiskach Munqata’a i Faysaliyya
Archeolodzy z Krakowa od 2017 roku prowadzą badania na stanowisku Munqata’a, a także na innym stanowisku – Faysaliyya, na pustyni w rejonie miejscowości Shawbak (Asz-Szaubak, Shoubak). Znajduje się tam ogromny kompleks osadniczo-gospodarczy. Badacze znaleźli w nim m.in. kamienne mury otaczające znacznych rozmiarów zagrodę z pomieszczeniami gospodarczymi i mieszkalnymi.
Z kolei w innym miejscu natrafiono na konstrukcje kamienne pochodzące z okresu tzw. epoki miedzi (chalkolitu). Oszacowanie wieku znaleziska było możliwe na podstawie odkrytych naczyń ceramicznych, narzędzi kamiennych i krzemiennych. Pobrano również próbki do badań laboratoryjnych, by móc precyzyjnie ustalić datę powstania obiektów.
Na przyszłe lata planowana jest kontynuacja projektu. Badacze zamierzają podjąć pierwszą kompleksową próbę określenia etapów funkcjonowania oraz znaczenia południowej części Jordanii w latach 3700-1950 p.n.e.
Fragment krajobrazu Jordanii – dolina Wadi Rum (LoggaWiggler / Pixabay)
Jak wyjaśnił Piotr Kołodziejczyk: „Był to niezwykle interesujący czas na Bliskim Wschodzie, ponieważ na tych terenach rodziła się cywilizacja, rozwijało się rolnictwo i technologie produkcji rzemieślniczej, rozkwitał handel dalekosiężny, powstawały pierwsze ośrodki o charakterze miejskim i cały szereg elementów kultury, które znamy z dzisiejszego świata. Pomiędzy Egiptem faraonów a Mezopotamią Sumerów leżały właśnie tereny obecnej Jordanii będące dziś białą plamą, jeśli chodzi o badania tego okresu”.
Projekt jest finansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki. Grant został przyznany na lata 2017-2021. W jego realizacji uczestniczą pracownicy, doktoranci oraz studenci w ramach obowiązkowych praktyk.
Nawiązana przez naukowców dobra współpraca z Departamentem Starożytności Haszymidzkiego Królestwa Jordanii oraz z ambasadą RP w Ammanie przełożyła się m.in. na wspólnie przygotowanie sesji naukowej na temat polskich badań w tym kraju. Będzie jej towarzyszyć wystawa fotograficzna. Wydarzenie odbędzie się 18 listopada na Uniwersytecie Haszymidzkim w Zarqa, uświetni cykl uroczystości organizowanych dla uczczenia 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości.
A.I., źródła: PAP, „Gazeta Krakowska”.
