Pokaz unikatowych materiałów archiwalnych z czasu odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r., siedziba Archiwum Akt Nowych w Warszawie, 10.11.2023 r. (Albert Zawada / PAP)
W piątek w siedzibie AAN w Warszawie zaprezentowano oryginalne archiwalia z okresu odzyskania przez Polskę niepodległości. Wśród nich są akta Tymczasowej Rady Stanu, Rady Regencyjnej oraz dokumenty dotyczące m.in. Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego oraz Ignacego Jana Paderewskiego z lat 1917-18.
„W przeddzień 105. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości prezentujemy kilkadziesiąt unikalnych, wybranych z tej okazji dokumentów archiwalnych z okresu, gdy nasz kraj, po 123 latach niewoli, odzyskiwał niepodległość” – powiedział PAP historyk i archiwista Archiwum Akt Nowych Rafał Kierzkowski.
Wśród nich są m.in. akta Tymczasowej Rady Stanu, Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego, Kancelarii Cywilnej Naczelnika Państwa oraz dokumenty dotyczące wybitnych mężów stanu, m.in. Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego oraz Ignacego Jana Paderewskiego.
Unikatowe materiały archiwalne z czasu odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r., zaprezentowane w siedzibie Archiwum Akt Nowych, Warszawa, 10.11.2023 r. (Albert Zawada / PAP)
„11 listopada to ważna data, która słusznie się nam kojarzy z odzyskaniem niepodległości, jednak nie było to wydarzenie punktowe, lecz proces, który trwał kilka lat, a biorąc pod uwagę kilka pokoleń Polaków walczących o wolność w XIX wieku – kilka dekad. Poza czynem zbrojnym, walka o niepodległość wiązała się z działaniami o charakterze administracyjnym. W latach 1917-18 Tymczasowa Rada Stanu i Rada Regencyjna Królestwa Polskiego, które budowały administracyjne podstawy przyszłej polskiej państwowości, wytworzyły co najmniej kilkadziesiąt tysięcy dokumentów” – wyjaśnił i dodał, że „właśnie dlatego proces odzyskiwania niepodległości jest wyjątkowo dobrze udokumentowany”.
W AAN zaprezentowano m.in. oryginalny egzemplarz aktu przekazania przez Radę Regencyjną władzy Józefowi Piłsudskiemu z 14 listopada 1918 r., uwierzytelnioną kopię dokumentu z 11 listopada, w którym Rada przekazała brygadierowi Józefowi Piłsudskiemu władzę nad Wojskiem Polskim.
Wśród udostępnionych dokumentów jest m.in. dyplom otwarcia Tymczasowej Rady Stanu z 15 stycznia 1917 r. Czytamy w nim „Od marzeń i słów o Państwie Polskiem przechodzimy do czynu”, regulamin rady, projekt konstytucji państwa polskiego (1917) oraz pochodzący z grudnia 1919 r. list Józefa Piłsudskiego do Romana Dmowskiego z prośbą, aby objął on polskie przedstawicielstwo na konferencji pokojowej w Paryżu.
Unikatowe materiały archiwalne z czasu odzyskania przez Polskę niepodległości, siedziba Archiwum Akt Nowych w Warszawie, 10.11.2023 r. (Albert Zawada / PAP)
„Dokumentacja zachowana w zasobie AAN jest najlepszym zapisem wielkiej pracy, jaką wykonali ojcowie polskiej niepodległości” – powiedział PAP archiwista AAN.
Archiwum Akt Nowych (AAN), jedno z trzech polskich archiwów państwowych o charakterze centralnym, rozpoczęło swą działalność na mocy dekretu Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego z 7 lutego 1919 r. O organizacji archiwów państwowych i opiece nad archiwaliami. Początkowo nosiło nazwę Archiwum Wojskowe, podlegało Ministerstwu Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego i miało zabezpieczyć dokumentację po wojskowych władzach okupacyjnych niemieckich i austriackich z lat 1915-1918.
Obecnie zasób AAN stanowi 2667 zespołów i zbiorów archiwalnych, zajmujących ok. 34 tys. metrów półek magazynowych.
Autor: Maciej Replewicz, PAP.
