Częściowe zaćmienie Słońca będzie można obserwować 25 października z całego obszaru Polski, o ile tylko pozwolą na to warunki atmosferyczne. Na zdjęciu ilustracyjnym zaćmienie Słońca uchwycone nad San Mateo w Kalifornii, Stany Zjednoczone, 2017 r. (John Ruddock / Unsplash)
We wtorek 25 października nastąpi częściowe zaćmienie Słońca, które będzie można zobaczyć z całego obszaru Polski, o ile tylko dopisze pogoda. W przypadku Warszawy rozpocznie się o godz. 11.14. Będzie to najgłębsze zaćmienie widoczne z naszego kraju od ponad 7 lat.
W Polce zjawisko będzie wyjątkowo dobrze widoczne i potrwa szacunkowo od godz. 11.15 do 13.35. W maksymalnej fazie zjawiska tarcza słoneczna będzie zakryta w ok. 50 proc. „Co prawda nie możemy się spodziewać, że spadnie jasność dnia, ponieważ ciemno robi się tylko podczas zaćmień całkowitych, natomiast jak na warunki polskie, będzie to zaćmienie dosyć głębokie i na pewno warte obserwacji” – wyjaśnia w rozmowie z PAP.pl Przemysław Rudź z Polskiej Agencji Kosmicznej. Na bliskie nam całkowite zaćmienie Słońca trzeba będzie poczekać do roku 2026, kiedy pas całkowitości przejdzie przez północną Hiszpanię, do której łatwo dotrzeć i już teraz można zacząć planować własną wyprawę.
Wtorkowe zaćmienie w przypadku Warszawy rozpocznie się o godz. 11.14, fazę maksymalną osiągnie o godz. 12.23, a zakończy się o godz. 13.33. W innych rejonach naszego kraju dokładne momenty poszczególnych etapów zaćmienia mogą się różnić do kilkunastu minut w stosunku do wskazanych dla Warszawy.
Ogólnie zaćmienie będzie widoczne w całej Europie, z wyjątkiem południowo-zachodniej części Półwyspu Iberyjskiego. Będzie też widoczne w północno-wschodniej Afryce, w północno-zachodniej Azji, a także w północnej części Oceanu Indyjskiego. Faza maksymalna wyniesie 0,86 w środkowej Azji.
Różne organizacje i instytucje astronomiczne szykują pokazy zaćmienia. Przykładowo Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego zaprasza na wspólne obserwacje przy Al. Ujazdowskich 4 w Warszawie w godz. 11.00-14.00. Pokazy przygotowane są również w Toruniu: Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy zaprasza na parking przed swoim głównym budynkiem w godz. 11.00-14.00. Instytut Obserwatorium Astronomiczne UAM oraz członkowie Astronomicznego Koła Naukowego zachęcają do przyjścia na obserwacje, które będą prowadzone z terenu parku przy budynku obserwatorium na ul. Słonecznej 36 w Poznaniu. Na północy Polski na pokaz zaprasza Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne – od od godz. 11 organizuje możliwość obserwacji zarówno w ogrodzie otaczającym obserwatorium, bezpłatnie, jak i na jego tarasie, po wykupieniu biletu. Na południu będzie okazja do obserwacji z terenu Młodzieżowego Obserwatorium Astronomicznego w Niepołomicach. Pokazy będą organizowane również w innych miejscowościach.
Będzie można też oglądać transmisje internetowe, m.in. właśnie od Młodzieżowego Obserwatorium Astronomicznego w Niepołomicach, pod linkiem, Hevelianum, pod linkiem, Obserwatorium Astronomicznego w Truszczynach, na profilu FB Olsztyńskiego Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego oraz organizowane przez inne instytucje, organizacje i osoby prywatne.
Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zaćmienie obserwować samodzielnie z dowolnego miejsca w Polsce. Przy czym należy poważnie potraktować ostrzeżenia o tym, że nie wolno patrzeć na Słońce gołym okiem ani przez teleskopy lub lornetki, jeśli nie są wyposażone w odpowiednie filtry. Może to bowiem doprowadzić do uszkodzenia, a nawet utraty wzroku.
Jeśli mamy do dyspozycji zwykły teleskop, a nie instrument zbudowany specjalnie do obserwacji Słońca, wtedy najbezpieczniejszym sposobem obserwacji zaćmienia jest rzutowanie obrazu Słońca z teleskopu na ekran. Ekranem może być ściana albo biała kartka. Patrzymy wtedy na rzutowany obraz, a nie w okular teleskopu.
Zaćmienie można też zobaczyć bez teleskopu, trzeba tylko mocno osłabić blask Słońca. Na rynku dostępne są np. specjalne okulary do obserwacji zaćmień Słońca, można też stosować folię mylarową (do kupienia w internecie lub w sklepach z przyrządami optycznymi). Są to sposoby do obserwacji chwilami, a nie w sposób ciągły przez długi czas. „Domowe metody” obserwacji Słońca nie są bezpieczne dla wzroku.
W Polce częściowe zaćmienie Słońca może być wyjątkowo dobrze widoczne: w maksymalnej fazie tarcza słoneczna będzie zakryta w ok. 50 proc. Zjawisko potrwa szacunkowo od godz. 11.15 do 13.35. Na zdjęciu ilustracyjnym zaćmienie Słońca obserwowane w nieoznaczonej lokalizacji (Chris Reich / Pixabay)
Co powoduje zaćmienia Słońca? Mogą one wystąpić w momencie, gdy Księżyc znajdzie się pomiędzy Ziemią a Słońcem i przesłoni całkowicie lub częściowo tarczę słoneczną. W takiej konfiguracji Księżyc znajduje się w nowiu, ale nie przy każdym nowiu zachodzi zaćmienie, bowiem orbita naturalnego satelity Ziemi nie jest idealnie kołowa, a na dodatek ma nieco nachylenia względem płaszczyzny orbity naszej planety.
Jest kilka rodzajów zaćmień: częściowe, całkowite i obrączkowe. Zaćmienia całkowite są najbardziej widowiskowe, ale niestety są widoczne tylko w dość wąskim pasie – o maksymalnej szerokości 270 km, przeciętnie jest to ok. 100 km – a dalej od niego widzimy już tylko zaćmienie częściowe. Dla danego punktu na Ziemi zaćmienia całkowite są bardzo rzadkie. W Polsce ostatnie zaćmienie całkowite było widoczne w 1954 roku (Suwałki, Sejny), a następne będzie w roku 2135.
Gdy tarcza Księżyca nie zakrywa całej tarczy słonecznej, mamy do czynienia z zaćmieniem częściowym. Ten rodzaj zaćmienia możemy z danego miejsca obserwować częściej. Na przykład poprzednie zaćmienie częściowe było widoczne z Polski 10 czerwca 2021 roku.
Z kolei przy zaćmieniu obrączkowym cała tarcza Księżyca przesłania Słońce, jednak następuje sytuacja, w której Srebrny Glob znajduje się zbyt daleko od naszej planety i widoczny na niebie kątowy rozmiar jego tarczy jest mniejszy niż kątowy rozmiar tarczy Słońca. Wokół ciemnej tarczy Księżyca widać wtedy jasny pierścień.
Momenty następowania zaćmień Słońca ludzie potrafili przewidywać już w starożytności. Współcześnie zaćmienia całkowite są wielką atrakcją turystyczną i gromadzą bardzo wiele osób, które przyjeżdżają w pas zaćmienia całkowitego nawet z dalekich zakątków świata, aby obejrzeć to zjawisko.
Źródło: PAP.
