Niemiecki obóz koncentracyjny Bergen-Belsen w dokumentacji Alexa Colville, CWM 19710261-2032 (Alex Colville – Canadian War Museum / domena publiczna)
Od 1 do 8 listopada w Toronto odbywa się Holocaust Education Week (HEW). W ramach tegorocznej edycji zatytułowanej „Rozjaśniając cienie: nieopowiedziane historie z Holokaustu” uczestniczyć można w ponad 100 wydarzeniach, dyskusjach, spotkaniach i pokazach filmowych, których ideą jest przekazanie nieznanych historii, do których udało się dotrzeć dopiero po wielu latach od zakończenia II wojny światowej. Umożliwiły to m.in. zmiany polityczne w Europie Wschodniej i otwarcie archiwów.
Nieodkryte jeszcze historie
„Holokaust jest najlepiej udokumentowanym przypadkiem ludobójstwa na świecie. Jednak nadal wiele wydarzeń pozostaje nieznanych, oczekując na odkrycie” – zwracają uwagę organizatorzy przedsięwzięcia z muzeum i centrum edukacyjnego Sarah and Chaim Neuberger Holocaust Education Centre, które istnieje od 1985 roku w Toronto.
Sporo ich zdaniem wiemy np. o „Dzienniku Anny Frank”, który 13-letnia dziewczynka pisała w formie listu do przyjaciółki, przez dwa lata relacjonując codzienność życia w oficynie kamienicy w Amsterdamie, gdzie od 1942 roku ukrywała się przed nazistami wraz ze swoimi rodzicami i siostrą oraz rodziną van Pels i dentystą drem Pfefferem. Jej ostatni wpis pochodzi z 1 sierpnia 1944 roku, na trzy dni przed aresztowaniem czteroosobowej rodziny Franków. Czyjś donos spowodował, że zostali wywiezieni do Auschwitz, ostatnim transportem z okupowanej Holandii. W październiku 1944 roku siostry trafiły do obozu Bergen-Belsen, gdzie zmarły na tyfus na początku 1945 roku. Pobyt w obozie przeżył tylko ojciec Anny, który doprowadził, zgodnie z wolą córki, do publikacji zapisków.
Jak oceniają organizatorzy, mniej osób słyszało o pamiętniku Icchaka Rudaszewskiego z Wilna. Spisywał on codzienność życia w getcie widzianą z perspektywy dorastającego nastolatka. Zastrzelono go tam w 1943 roku. Jego zapiski znalazł kuzyn. Zostały opublikowane w 1973 roku. Sami organizatorzy zadają pytanie: „Dlaczego niektóre wydarzenia stały się synonimami Holokaustu, jak obóz śmierci Auschwitz-Birkenau, komory gazowe, warszawskie getto – a inne są mniej znane?”.
Ci, którzy przeżyli
Jak co roku wiele uwagi poświęca się wspomnieniom osób, które przeżyły Holokaust. Organizatorom zależy jednak na zdobywaniu grona nowych słuchaczy, dlatego powstają nowe programy edukacyjne dla szkół. Każdego roku trafiają one do ok. 20 tys. uczniów.
Podczas HEW będzie można poznać historię m.in. Alexa Colville, znanego kanadyjskiego malarza, który dokumentował, jak wyglądał niemiecki obóz koncentracyjny Bergen-Belsen po wyzwoleniu.
Zaplanowano spotkania dotyczące współczesnego ludobójstwa – w Rwandzie i w Namibii.
Przewidziano również czas na dyskusję poświęconą problemowi negowania Holokaustu. Weźmie w niej udział dr Robert Jan van Pelt, główny świadek w procesie o zniesławienie, który amerykańskiej pisarce i historyczce Deborah Lipstadt wytoczył David Irving, brytyjski negacjonista. Irving przegrał sprawę w 1998 roku.
Odbędą się spotkania dotyczące wyrabiania nawyku krytycznego myślenia, edukacji o Holokauście w popkulturze, poruszona zostanie także kwestia, jak opowiadać dzieciom o Holokauście. Zaplanowano też warsztaty łączące historię ze współczesnymi zagadnieniami, np. prawami człowieka.
Dzięki współpracy z Konsulatem Generalnym RP w Toronto na wydarzeniu pojawi się Norman Conard, nauczyciel ze stanu Kansas, który w 1999 roku zachęcił uczniów do poszukania dokumentów o Irenie Sendlerowej i ratowaniu dzieci z getta w Warszawie. Na podstawie zebranych informacji powstała sztuka teatralna „Życie w słoiku”.
Będzie można poznać także mniej znane historie pochodzące z Polski. Jedno ze spotkań nosi tytuł „Aby nigdy się już nie wydarzyło: od żółtej gwiazdy do żółtej róży”. Będzie to opowieść 96-letniej Franki Kon, urodzonej w Łodzi, a dziś mieszkającej w Toronto, która opublikowała książkę pod tytułem „From Yellow Star to Yellow Rose”. Autorka pragnie w 2019 roku przyjechać na uroczystości upamiętniające likwidację łódzkiego getta.
A.I., źródła: PAP, Sarah and Chaim Neuberger Holocaust Education Centre, Polskie Radio, vilnius-tourism.lt.
