Narodowe Święto Konstytucji Trzeciego Maja. Marszałek Senatu RP Tomasz Grodzki (drugi po prawej w górnym rzędzie), prezydent Litwy Gitanas Nauseda (pośrodku w dolnym rzędzie) oraz marszałek Sejmu RP Elżbieta Witek (druga po lewej w górnym rzędzie) podczas uroczystego posiedzenia Izb Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz Sejmu Republiki Litewskiej w siedzibie polskiego parlamentu w Warszawie, 3.05.2021 r. Trwają obchody związane z 230. rocznicą uchwalenia Konstytucji 3 Maja (Wojciech Olkuśnik / PAP)
Sejm i Senat RP oraz Sejm Litwy, podkreślając wyjątkowe dla narodów polskiego oraz litewskiego znaczenie aktu z 1791 roku, oddają hołd dziedzictwu nowożytnego konstytucjonalizmu – głosi uchwała w sprawie uczczenia 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja i Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów.
Uchwałę tę przyjętą przez polski Sejm i Senat oraz litewski Sejm odczytano w poniedziałek podczas uroczystego polsko-litewskiego zgromadzenia posłów i senatorów, które odbyło się w 230. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Podczas uroczystości w Warszawie odczytał ją marszałek Senatu Tomasz Grodzki, a w Wilnie przewodnicząca litewskiego Sejmu Viktorija Čmilytė-Nielsen.
W uchwale przypomniano, że „230 lat temu w Sali Senatorskiej Zamku Królewskiego w Warszawie, rezydencji władców Rzeczypospolitej Obojga Narodów została uchwalona Konstytucja 3 Maja, pierwsza spisana Konstytucja w Europie”.
„Ustawa Rządowa opierała się na koncepcji demokratyzacji stosunków społecznych i zasadzie podziału władzy. Była wyrazem dążenia do budowy silnego państwa. Stanowiła formę umowy społecznej opierającej się na przekonaniu, że – jak zapisano w artykule V Konstytucji – ‘wszelka władza społeczności ludzkiej początek swój bierze z woli narodu’. Poszanowanie praw jednostki i utrwalenie etosu obywatelskiego miały gwarantować potęgę kraju” – głosi uchwała.
Uroczyste posiedzenie Izb Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz Sejmu Republiki Litewskiej w siedzibie polskiego parlamentu w Warszawie, 3.05.2021 r. (Wojciech Olkuśnik / PAP)
Zaznaczono w niej, że Konstytucja 3 Maja „wprowadzała monarchię konstytucyjną, ustrój[,] który w większości państw europejskich rozwinął się dopiero w następnym stuleciu”.
„Konstytucja była wyraźną manifestacją suwerenności politycznej, demonstracją tej niezależności wobec mocarstw ościennych oraz wezwaniem do odnowy Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Uchwalenie Konstytucji 3 Maja stanowiło dowód odpowiedzialności politycznej elit polskich i litewskich oraz świadectwo zwycięstwa innowacyjnej myśli prawnoustrojowej. Do wartości tych nawiązano w Zaręczeniu Wzajemnym Obojga Narodów – ustawie wykonawczej do Konstytucji uchwalonej przez Sejm Czteroletni 20 października 1791 r. Potwierdzono w nim siłę wspólnoty wielonarodowej zbudowanej na fundamentach republikańskich” – czytamy w uchwale.
„Sejm i Senat Rzeczypospolitej Polskiej oraz Sejm Republiki Litewskiej, podkreślając wyjątkowe dla Narodów Polskiego oraz Litewskiego znaczenie aktu z 1791 r., oddają hołd dziedzictwu nowożytnego konstytucjonalizmu i wyrażają przekonanie, że idee przyświecające uchwaleniu Konstytucji 3 Maja i Zaręczenia Wzajemnego stały się podstawą politycznej tożsamości obywateli krajów – spadkobierców Rzeczypospolitej Obojga Narodów” – głosi uchwała.
Sejm Czteroletni po burzliwej debacie 3 maja 1791 r. przyjął przez aklamację ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 Maja. Była drugą na świecie i pierwszą w Europie ustawą regulującą organizację władz państwowych, prawa i obowiązki obywateli. Celem ustawy rządowej miało być ratowanie Rzeczypospolitej, której terytorium zostało uszczuplone w wyniku I rozbioru przeprowadzonego przez Prusy, Austrię i Rosję w 1772 r. Konstytucja została uchwalona na Zamku Królewskim w Warszawie.
Autor: Edyta Roś, PAP.
