Baśnie przybliżają świat najmłodszym czytelnikom (Comfreak / Pixabay)
„Czy to bajka, czy nie bajka, myślcie sobie, jak tam chcecie. A ja przecież wam powiadam: Krasnoludki są na świecie!”. Kto z nas nie pamięta tych słów z dzieciństwa? Król Błystek, Koszałek-Opałek i wiecznie głodny Podziomek, bohaterowie baśni Marii Konopnickiej z 1895 roku, towarzyszyli wielu pokoleniom. Specjaliści z Biblioteki Narodowej przez lata myśleli, że do naszych czasów nie zachował się ani jeden oryginalny, 122-letni egzemplarz książki „Historya o krasnoludkach i o sierotce Marysi”. Jednak udało się taki odnaleźć i od niedawna można podziwiać go w zdigitalizowanej wersji w cyfrowej Bibliotece Narodowej POLONA.
Pierwszy ślad
Na konferencji naukowej prof. Janusz Dunin, literaturoznawca i bibliolog, usłyszał od rosyjskiej polonistki, że w bibliotece Akademii Nauk w Petersburgu jest sporo polskich książek, także dla dzieci.
Dr Olga Gusiewa została poproszona przez profesora o przeszukanie zbiorów. Odnalazła w nich pierwsze wydanie „Historyi o krasnoludkach i o sierotce Marysi”, opublikowane w rosyjskim zaborze przez Michała Arcta. Trafiło tam na przełomie XIX i XX w., kiedy to rosyjska biblioteka obowiązkowo musiała otrzymać egzemplarz każdej wydanej książki, tak jak dziś Biblioteka Narodowa.
Drugie wydanie książki Marii Konopnickiej „O krasnoludkach i sierotce Marysi” z 1904 r. (https://polona.pl/item/534454/4/ / domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=51921148)
Bibliotekarze na tropie
W ten sposób dowiedziano się o istnieniu pierwodruku baśni. Kolejnym krokiem było namierzenie egzemplarza wystawionego na sprzedaż. Zajęła się tym Hanna Wiejacz, kierownik Zakładu Gromadzenia i Uzupełniania Zbiorów, która razem z zespołem śledzi serwisy aukcyjne, poszukując unikatowych publikacji. Początkowo natrafiła na niekompletny egzemplarz pierwszego wydania książki, ale ostatecznie udało się wypatrzyć inny, kompletny i mało zniszczony. Co więcej, Hannie Wiejacz udało się przekonać właściciela książki, by wycofał ją z aukcji.
W 1895 roku pojawiły się pierwsze wzmianki o „Historyi o krasnoludkach i o sierotce Marysi”. Baśń ukazała się tuż przed Gwiazdką, na okładce widnieje jednak data: 1896 rok. Najprawdopodobniej zabieg ten zastosowano po to, by książka była aktualnym prezentem także na kolejny rok.
Zanim odnaleziono pierwsze wydanie, wspominała je autorka książek dla dzieci Janina Porazińska. Kiedy zastanawiano się, jak wyglądała tamta edycja, pisarka opisywała wygląd najstarszych krasnoludków, zapamiętanych z ilustracji książki poznanej w dzieciństwie.
Joannie Piekarskiej, kierowniczce Pracowni Uzupełniania Zbiorów, kojarzą się one raczej z niemieckimi górnikami niż polskimi bożętami, czyli opiekuńczymi duchami domowymi.
Książka ma 122 lata
Choć zachowała się w wyjątkowo dobrym stanie, została poddana kompletnej konserwacji, zabezpieczeniu i dezynfekcji, jak wszystkie stare wydania.
Konserwatorzy przekonują, że woda nie jest największym zagrożeniem dla książek, lecz to, co na wilgotnym podłożu wyrasta, czyli różnego rodzaju mikroflora.
A.I., źródło: PAP.
