Fresk Rafaela „Uwolnienie Świętego Piotra”, 1514 r., Muzea Watykańskie, Watykan (Rafael / domena publiczna)
Sięgając do wnętrza: Co tradycyjna sztuka ofiaruje sercu
Rafael Santi (Raffaello Sanzio) był renesansowym malarzem urodzonym 6 kwietnia 1483 roku. Zmarł w dniu swoich urodzin, 6 kwietnia 1520 roku. W ciągu 37 krótkich lat życia stworzył jedne z najwspanialszych obrazów znanych zachodniemu światu. Od jego śmierci upłynęło w przybliżeniu 500 lat i dziś celebrujemy i interpretujemy jedno z jego arcydzieł.
Rafael jest znany ze swoich fresków, które zdobią ściany czterech apartamentów papieskich w Watykanie. Dziś przyjrzymy się jednemu z nich, znajdującemu się w drugiej sali, zwanej Salą Heliodora (wł. Stanza d’Eliodoro). Namalowany w 1514 roku fresk zatytułowano „Uwolnienie św. Piotra”.
Fresk Rafaela „Uwolnienie Świętego Piotra”, 1514 r., Muzea Watykańskie, Watykan (Rafael / domena publiczna)
Pojmanie i uwolnienie św. Piotra
Jak głosi historia, król Herod prześladował tych, którzy należeli do naśladowców Chrystusa. Piotr był jednym z tych, których Herod pojmał i uwięził.
Skuty łańcuchami i obserwowany przez strażników Piotr spał całą noc, aż do momentu gdy przybył anioł, by go zbudzić. Światłość anioła wypełniła celę, a Piotr został uwolniony z łańcuchów, przy czym strażnicy się nie przebudzili. Piotr myślał, że anioł jest wytworem jego wyobraźni, pomimo tego jednak ubrał się i podążył za nim.
Po wyjściu z celi anioł i Piotr przeszli niezauważenie obok dwóch kolejnych strażników i dotarli do bramy miejskiej, która sama się przed nimi otworzyła. Gdy Piotr opuścił miasto, anioł odszedł. Piotr już dłużej nie myślał, że anioł był złudzeniem. Wiedział, że Bóg posłał anioła, by mu dopomógł.
Następnego dnia strażnicy szukali Piotra, lecz nie mogli go znaleźć. Rozgniewany król Herod rozkazał ich stracić.
Fragment z górnej części fresku Rafaela „Uwolnienie Świętego Piotra”, 1514 r., Muzea Watykańskie, Watykan (Rafael / domena publiczna)
Fresk Rafaela
Pierwsza część historii została przedstawiona przez Rafaela w centralnej części ściany, ponad wejściem. Scena ukazana jest za metalowymi kratami, które namalowane są tak, jakby były częścią ściany.
W prostym ubraniu i z aureolą nad głową, Piotr jest ukazany w lewej dolnej części kompozycji jako śpiący. Jego ręce i nogi przykute są do dwóch strażników opartych o ścianę. Jeden znajduje się za nim, a drugi przed nim. Obaj również śpią.
Anioł właśnie się pojawił i wypełnia pomieszczenie niebiańskim blaskiem. Jedną ręką sięga do nieba, a drugą budzi Piotra.
Fragment prawej strony fresku Rafaela „Uwolnienie Świętego Piotra”, 1514 r., Muzea Watykańskie, Watykan (Rafael / domena publiczna)
Na ścianie po prawej stronie od wejścia widać anioła wyprowadzającego Piotra z celi. Światłość anioła wciąż emanuje blaskiem, oświetlając Piotra, ściany oraz dwóch śpiących strażników, których mają zamiar minąć.
Fragment lewej strony fresku Rafaela „Uwolnienie Świętego Piotra”, 1514 r., Muzea Watykańskie, Watykan (Rafael / domena publiczna)
Część ściany na lewo od wejścia przedstawia ostatnią scenę opowieści. Piotr i anioł zniknęli, a strażnicy są karani za to, że pozwolili Piotrowi uciec.
Jeden ze strażników siedzi na stopniu w prawej dolnej części kompozycji. Nad nim pochyla się żołnierz i wskazuje w kierunku celi, która teraz byłaby pusta. W lewym górnym rogu kompozycji pojawia się kolejny żołnierz, który ma zamiar uderzyć strażnika.
Prawdziwa wolność pochodzi od Boga
Pierwsza scena obrazuje Piotra uwięzionego i przykutego do strażników. Przez kogo Piotr zostaje uwięziony? Przez króla Heroda, który według mnie reprezentuje opór wobec boskości i Boga. Natomiast strażnicy symbolizują łańcuchy, które trzymają nas w niewoli naszych niskich pragnień i pożądań. W takim razie czy można byłoby powiedzieć, że opór wobec Boga powoduje nasze zniewolenie?
Niektórzy z nas uważają, że w swoim codziennym życiu są całkowicie oddani boskim rzeczom, pojęciom, i temu podobnym. Dość często jednak, jeśli zagłębimy się w nasze dusze, okazuje się, że jest w nich więcej oporu wobec boskości, niż chcielibyśmy przyznać. Co ciekawe, nasza początkowa pewność co do naszego oddania uniemożliwia nam odnalezienie i usunięcie tego oporu.
Przez opór wobec boskości rozumiem codzienne pragnienia, które odciągają nas od koncentracji na duchowym postępie, na Bogu. Mam na myśli egoizm, który przez ciemność przesłania naszą zdolność do bycia uczciwym wobec siebie i innych, do kochania bliźnich i cierpliwości podczas przechodzenia przez problemy.
Czy te codzienne, egoistyczne pragnienia nie są właśnie tym, co nas więzi i oddala od prawdziwej wolności? Czy to właśnie ten subtelny opór wobec niebios, często wymykający się naszej świadomości, powoduje, że pozostajemy uśpieni i przykuci do naszych pragnień?
Boskość może jednak doprowadzić nas do wolności. Rafael przedstawia anioła jako źródło światłości, która budzi Piotra. Bez boskości Piotr pozostaje w uśpieniu i najprawdopodobniej zostanie stracony przez króla Heroda, co sugeruje, że jego życie zostanie zrujnowane i zabrane przez to, co sprzeciwia się niebiosom.
Poprzez boskość Piotr zostaje „przebudzony” i doprowadzony do wolności. Z niewielkim wysiłkiem anioł – który początkowo wydawał się nieprawdziwy – spokojnie wyprowadza Piotra nie tylko z więzienia, lecz także z samego miasta, które go więzi.
Wszyscy śpiący strażnicy zarówno pośrodku, jak i po prawej stronie fresku wydają się łagodni. Jeśli natomiast spojrzymy na lewą część dzieła, zobaczymy pośród nich strach, a u żołnierzy wściekłość. Pojawia się poczucie lęku i zamieszania, które sugerują prawdziwą słabość związaną z egoizmem i niskimi pragnieniami w porównaniu ze spokojną i niewymagającą wysiłku mocą boskości.
Jak możemy dokładnie zbadać siebie pod kątem oporu wobec boskich rzeczy w naszym życiu? W jaki sposób możemy poruszać się po własnej ścieżce i pozostawać z dala od naszych samolubnych sposobów myślenia i skłonności? Jak moglibyśmy pozwolić niebiosom na prowadzenie nas w naszej podróży ku prawdziwej wolności?
Sztuka tradycyjna często reprezentuje wartości i symbole duchowe, których znaczenie może zostać stracone dla naszych współczesnych umysłów. W serii „Sięgając do wnętrza: Co tradycyjna sztuka ofiaruje sercu” interpretujemy sztuki wizualne w sposób, który dziś może się okazać moralnie wnikliwy. Nie zakładamy, że udzielimy absolutnych odpowiedzi na pytania, z którymi borykały się pokolenia, ale mamy nadzieję, że nasze pytania zainspirują refleksyjną podróż ku temu, abyśmy się stali bardziej autentycznymi, współczującymi i odważnymi istotami ludzkimi.
Eric Bess jest artystą uprawiającym sztuki przedstawiające oraz doktorantem w Instytucie Studiów Doktoranckich w zakresie Sztuk Wizualnych (ang. Institute for Doctoral Studies in the Visual Arts, IDSVA).
Tekst oryginalny ukazał się w anglojęzycznej edycji „The Epoch Times” dnia 2021-04-11, link do artykułu: https://www.theepochtimes.com/divine-guidance-to-true-freedom-the-liberation-of-saint-peter_3767781.html
