W trakcie prac archeologicznych przy ul. Anielewicza odkryto fundamenty starej kamienicy. Przedwojenny adres budynku to Gęsia 33. Ulica znajdowała się w obszarze getta warszawskiego. Wkrótce ma tu powstać nowy blok, 28.03.2023 r. (Paweł Supernak / PAP)
W związku z planowaną inwestycją trwają prace archeologiczne na rogu ulicy Anielewicza i alei Jana Pawła II w Warszawie. Jest to teren dawnego getta i dawnej ulicy Gęsiej 33, która była ulicą wylotową z Warszawy. Niestety relikty odsłoniętych murów kamienicy są w złym stanie – powiedział archeolog Michał Grabowski.
Obszar, na którym pracują archeolodzy, liczy dwa tysiące metrów, a prace odbywają się pod nadzorem Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
„Jest to teren dawnego getta i dawnej ulicy Gęsiej 33, która była ulicą wylotową z Warszawy. Prowadzimy tutaj ratownicze badania archeologiczne przedinwestycyjne i to umożliwiło nam odsłonięcie piwnic przedwojennej kamienicy” – powiedział w rozmowie z PAP.PL archeolog Michał Grabowski.
Przedmioty z dawnego getta warszawskiego. W trakcie prac archeologicznych przy ulicy Anielewicza odkryto fundamenty starej kamienicy, Warszawa, 28.03.2023 r. (Paweł Supernak / PAP)
Kamienica przy dawnej ulicy Gęsiej 33 powstała na przełomie XIX i XX w, a w trakcie obecnych prac archeologicznych zostały odsłonięte dolne fragmenty jej murów. „Niestety te relikty murów są w złym stanie, widać ślady po powstaniu w gettcie i po działalności Niemców, którzy po powstaniu niszczyli dzielnicę żydowską” – ocenił Grabowski.
Dodał, że w dobrym stanie zachował się jedynie bruk podwórka kamienicy. „Ze względu na warunki atmosferyczne część reliktów, zwłaszcza relikty drewnianych podłóg, które odkryliśmy, zostały przykryte foliami ze względu na ich ochronę i prowadzony proces konserwatorski” – powiedział.
Grabowski był przekonany, że Warszawa skrywa takie tajemnice. „Stosunkowo niedawno prowadziliśmy prace na placu Pięciu Rogów, na rogu ulicy Zgody i Chmielnej, i tam też były relikty przedwojennych kamienic, także przypuszczałem, że tutaj też coś takiego może się pojawić” – stwierdził.
Fundamenty starej kamienicy, przedwojenny adres budynku to Gęsia 33, Warszawa, 28.03.2023 r. (Paweł Supernak / PAP)
Podczas prac archeologicznych znaleziono m.in. korek po piwie, sztućce, popielniczkę, buteleczki po lekarstwach lub perfumach, fragmenty zdobień pieców kaflowych czy fragmenty lamp naftowych. „Myślę, że dla varsavianistów oraz osób interesujących się historią Warszawy takie przedmioty związane z życiem ludzi w tamtych czasach są bardzo ciekawe. Każdy z tych przedmiotów to jest inna historia ludzka” – podkreślił.
Znaleziono też monety pochodzące z przełomu XVIII i XIX w. Najstarsza moneta związana jest z reliktami zabudowań carskich. „Nasze badania będą jeszcze trwały około dwóch miesięcy i mam nadzieję, że uda nam się jeszcze coś ciekawego odkryć i pokazać” – podsumował Grabowski.
Ulica Gęsia to nieistniejąca już dziś ulica na Muranowie. Przed II wojną światową zaczynała się przy ulicy Nalewki. Jej przedłużeniem na wschód była ulica Franciszkańska biegnąca do Nowego Miasta. Gęsia biegła na południowy zachód do bramy Cmentarza Żydowskiego przy Okopowej. Jej ślad pokrywa się częściowo ze współczesną ulicą Nalewki, a od skrzyżowania z ulicą Karmelicką jest zbieżna z ulicą Anielewicza – aż od Okopowej.
Ulica Gęsia w Warszawie, zdjęcie datowane na 1908 r. (autor nieznany – R. Marcinkowski, „Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy”, Oliwka, Warszawa 2013, s. 230. Datę pierwszej publikacji, 1908, podano na s. 9 / domena publiczna)
W latach 1940-42 w budynkach pod nr 24 mieścił się Areszt Centralny dla dzielnicy żydowskiej, nazywany „Gęsiówką” właśnie od nazwy ulicy, który następnie wraz z gmachem głównym (ul. Zamenhofa 19) został włączony do kompleksu obozu koncentracyjnego KL Warschau.
Dawna zabudowa ulicy uległa zniszczeniu w 1943 r., podczas i po powstaniu w getcie warszawskim, w którego granicach ulica znalazła się w listopadzie roku 1940. Ocalałe wypalone budynki „Gęsiówki” rozebrano po 1960 r.
Po II wojnie światowej po śladzie ulicy Gęsiej wytyczono nową ulicę, której 31 grudnia 1955 r. nadano nazwę dowódcy powstania w getcie warszawskim Mordechaja Anielewicza.
Źródło: PAP.
